Son kavga NATO ve Rusya

Dünya geçtiğimiz haftayı, ABD'nin Suriye operasyonu ile noktaladı. Trump, başkan olduktan sonra ilk operasyonel gücünü Suriye'de kullandı. Esad, muhaliflere kimyasal bomba yağdırınca Trump düğmeye bastı.
Ruslar'ın kontrol ettiği hava üssüne füze attı. Kadir Has Üniversitesi Rektörü Prof. Dr. Mustafa Aydın, Suriye'de karşı karşıya gelen ABD ile Rusya arasındaki çatışmayı TAKVİM'e anlattı.

Ruslar'da devlet algısı nasıldır?
Ruslar'ın inandığı bir şey var. Devletin ayakta kalmasını sağlamak için güçlü bir merkezi yönetim şart. Ruslar'la konuştuğunuzda Medvedev'i fazla liberal buluyorlar. Yeltsin ultra-liberal, Gorbaçov devleti dağıtan adam. Dolayısı ile Putin, Rus kültürüne uygun geliyor.
Putin'in istihbarat geçmişi ve sert tutumu Rus halkına iyi geliyor.

Bugün Rusya, devletin gücünü inşa mı ediyor?
Putin iktidara geldikten sonra ekonomiye dönük iki şey yaptı. Yeltsin döneminde ekonominin yönetimini ele geçirmiş olan oligark denilen sınıfı kontrol altına almaya başladı. Putin'in ilk büyük mücadelesi buydu. Enerji konusunu çok akıllı bir şekilde kullandı.
Rusya açısından ihraç edilebilecek en önemli ürünü enerji. Bunu devletin kontrolüne aldı. Devletin kontrolünden ziyade kendi kontrolüne aldı. Bu operasyonun bir kısmını devletleştirerek, bir kısmını da oligarkların üzerine giderek onları kendine bağladı. Böylece ya oligarklar politika değiştirerek Putin'ci oldu, ya da tasfiye edildi.

Direnenlere ne oldu?
Putin, uyum sağlamayan oligarkları tasfiye etti. Bir kısmı Batı'ya kaçtı. Bir kısmı tutuklandı hatta suikastlere uğradı.
Bunlarla ülke ekonomisini kendisine bağlı bir hale getirdi. Ülke ekonomisini büyük ölçüde devletin kontrolüne aldı.
Putin, Sovyetler Birliği dönemindeki gibi merkezi bir ekonomi değil ama kontrollü bir kapitalizm uyguluyor. Bu da Putin ve çevresini çok güçlü hale de getirdi.

Rusya'nın askeri gücü nasıl?
Rusya'nın böylesi devlet aklı var ama askeri açıdan bakarsanız Batı ya da ABD ile mücadele edebilecek durumu yok. Meseleyi oraya Rusya zaten getirmemeye çalışıyor. Gürcistan'da Batı ile savaşmadan istediğini elde etti ve istediği mesajı da verdi. Batı buna hazırsızlıksızdı, ikincisi de Batı buna karşılık verirse çatışma çıkmasını istemiyordu. Batı Gürcistan konusunda bir karşılık vermekte zorlandı.

Rusya bunu nasıl okudu?
Rusya, 'Ben bu adımları attım, Batı da buna karşılık veremedi' diyerek ikinci hamleye geçti ve 2014'te Ukrayna geldi.
Ukrayna daha karmaşık bir durum.
Gürcistan 20. Yüzyıl çatışması gibi gelişti. Ukrayna bundan farklı bir durum.

Nedir farkları?
Ukrayna'nın doğusu fakir ve Rusya yanlısı, batısı zengin ve Avrupa taraftarı.
Kırım ise farklı özelliklere sahip.
İç gerilimler Rusya'nın işine geldi ve bunu kullandı.

Rusya Ukrayna'da nasıl bir plan uyguladı?
Radyo, televizyon istasyonları kurdu. Propaganda yayınları yaptı. İstihbarat örgütü ile Ukrayna'daki ayrılıkçıları kışkırttı. Onlara silah ve eğitim verdi. Ülkede çatışma başlatıldı.
Rus askeri üssündeki askerler sahaya çıkarak Kırım'ı ele geçirdi.

Ortadoğu'ya nasıl girdi?
Obama'nın gelişi ile ABD Orta Doğu'dan çekildi. Arap Baharı ve Suriye'de çatışmalar başlayınca ABD buraya asker göndermek istemedi.
Bütün bu olaylar Rusya'ya bölgede alan açtı. Suriye'de deniz üssü vardı onu genişletti. Başka bir yerde daha hava üssü kurdu ve o bölgeye de yerleşti.
Şimdi o bölgede Rusya da var. Dolayısı ile bundan sonra ABD, Orta Doğu'yu tek başına şekillendiren devlet olamayacak.
Rusya artık bu bölgede söz sahibi ve müzakerenin bir tarafında olacak. Bu sadece Suriye değil. Sırada Irak var ora da konuşulacak.

Batı Rusya'nın bu hamlelerini nasıl okuyor?
NATO, Rusya'ya bir karşılık verebilmiş değil. NATO Doğu Avrupa ve Karadeniz'de yeniden bir yapılanmaya gidiyor. Müttefiklerini destekliyor asker gönderiyor. Ama çok geç kaldı.
NATO bunu yaparken Rusya hem Karadeniz'de hakimiyetini ilan etti hem de Ortadoğu'ya yerleşti. ABD'nin ne dediğini ve ne yapmak istediğini hiç kimse bilmiyor.

Trump'ın Rusya politikası ve 'Derin Amerika' arasında çatışma var mı?
Klasik Amerika ya da Derin ABD'nin değişmez politikası Rusya karşıtlığıdır.

Rusya Ortadoğu'ya yerleşince peki ne olacak?
Yüzyıl önce bu bölgede İngiltere, Fransa ve Osmanlı'nın oluştuπππrduğu güç mücadelesi vardı. Daha sonra ABD bölgeye yerleşti. Bugün ABD bu alanı açınca Rusya bölgeye geldi. Bölgenin içine İran da geldi. İran aynı zamanda da Rusya ile işbirliği yapıyor. Dolayısı ile ABD'nin bölgeyi domine etmesinden önceki 1918 ile 1941 yılı arasındaki döneme benzer bölgede bir rekabet bekleniyor. Çok taraflı, çok bilinmeyenli gerilim ve çatışma dönemi olacak.

Çatışma savaşa dönüşür mü?
Suriye'de bir iç savaş var. Irak'ta deklere edilmemiş bir savaş sürüyor.
Suudi Arabistan'da ve bölgenin diğer ülkelerinde Arap Baharı ile başlayan bir gerginlik var. Filistin-İsrail sorunu çözülmüş değil. Türkiye bugün Orta Doğu'nun içine girmek zorunda kaldı.
Rusya üsleri ve askerleri ile bölgede.
Süper güçler, bölgesel güçlerin hepsi orada. Çatışmalar devam edebilir.

3. Dünya savaşı ihtimali var mı?
Ben Üçüncü Dünya Savaşı'nın bu bölgeden çıkma ihtimalini görmüyorum.
Birinci Dünya Savaşı sömürge yerler yüzünden çıktı. Sömürge paylaşımı idi.
Savaş o zaman kaçınılmazdı.

Bugün de benzer bir durum yok mu?
Trump'ın söylemleri Birinci ve İkinci Dünya Savaşı'na giden dönemdeki ekonomik söylemleri andırıyor.
'Amerikan ekonomisini koruyacağım' diyor. Bunların ne kadarını yapacağını bilmiyoruz. Yaparsa, çok tehlikeli boyutlar yaşanır. Birinci ve ikinci dünya savaşları da böyle çıkmıştı.

Rusla ile yaşanan uçak krizinin ardından Türkiye NATO'dan neden destek alamadı?
NATO ile Rusya kafa kafaya gelirse, Rusya'nın NATO ile başa çıkması mümkün değil. Lider ülkeler çatışmaya girecekse bu çatışmanın ne zaman nerede olacağını kendisi belirlemek ister.
Dolayısı ile Türkiye'den dolayı çatışmaya girmek istemez. Rusya bu gerilimleri çok iyi kullandı. Rusya uzun zamandır NATO içinde bir zaafiyet oluşturmaya çalışıyor.
NATO toplantıları öncesinde belirli açıklamalar yaparak rahatsızlıklarını dile getirdi. Bunların Almanya üzerinde etkin olduğunu gördük. Almanya, Ukrayna ve Gürcistan'ın NATO üyeliğine ilerlemisine engel oldu. Fransa ile de yakın ilişkiler kurdu. Şimdi Türkiye üzerine giderek avantajlar elde etmeye çalışıyor.

Rusya'nın PYD ile poz vermesi ne anlama geliyor?
ABD ne demek istiyorsa Rusya da onu yapıyor. 'Burada biz varız, buraya girme' diyorlar. Kısa vadede Irak'ın kuzeyi ile Suriye'nin kuzeyinin birleşeceğini düşünmüyorum. Başka ülkelerin de buna izin vereceğini sanmıyorum.

ABD Suriye'yi neden vurdu?
Suriye rejiminin kimyasal silah kullanması tepki çekti. İç siyasette güven kaybı yaşayan Trump, gözleri dışarıya yöneltti. Suriye'deki hava üssünü bombalayarak Rusya'ya 'Burada birincil sorumlu benim. Bu bölgede hala ben söz hakkına sahibim' mesajını verdi.

Esad'a da mesaj var mıydı?
ABD, 'Her ne kadar Esad ile geçiş dönemini kabul ettiysem de kimyasal saldırı yaparsan buna sessiz kalmam.
Gerektiği zaman sana direk müdahale ederim' dedi. Füze ile vurulan yere baktığınızda amaç mesaj vermekti.
Yoksa rejime zarar vermek isteseydi Şam'ı vurabilirdi. Aslında biraz da dünya kamuoyunun gazını almış oldu. Herkese ayrı ayrı mesaj verdi.

Bundan sonra ne olur?
Bundan sonra Suriye ile ilgili çok ciddi bir gelişme olmaz. Füze saldırısı herkese bir mesaj niteliğinde idi. Buna benzer durum olmadıkça böylesi operasyonların olacağını düşünmüyorum. Trump açısından bu saldırı biraz sürpriz oldu. Böyle bir planı yoktu. Biraz zorunluluktan oldu. Trump'ın hala dış politikası belli değil. Bunu açıklayıp açıklamayacağını hala bilmiyoruz. Bu olay ABD'nin Suriye'deki politikasının değiştiği anlamına gelmez.

Şangay Örgütü oluşuyor Dünya iki kutba dönebilir mi?
İki kutuptan ziyade çok kutupluluk olacakmış gibi... İki kutup liderinin diğer liderlerden ayrışmış olması gerekir. ABD bunu yapabiliyor ama ikinci bir kutup lideri şu an yok. Rusya ya da Çin gözükmüyor. Liderlik sadece silah gücü ile olmuyor. Şu anki görüntü çok kutupluluk. ABD, Çin, Rusya, AB kalabilirse ya da Almanya...

ALİ DEĞERMENCİ

Günün Manşetleri

Tüm Manşetler