ÇALIŞANLARIN YÜZDE 22'Sİ SİSTEMDE
17 yıl sonra geldiğimiz noktada ise artık BES, çalışanı çalışmayanı ile neredeyse tek tasarruf aracı. Emeklilik Gözetim Merkezi (EGM), verilerine göre bugün, 12 milyon 564 binden fazla kişi BES aracılığı ile tasarruf ediyor. Emeklilik fonlarının büyüklüğü ise 164 milyar liraya dayandı. Kişilerin 6.8 milyon gönüllü BES'te, 5.6 milyonu ise otomatik BES'te. Fon büyüklüğünün 152.6 milyar lirası gönüllü BES'ten, 11 milyar lirası da otomatik BES'ten geliyor. Daha açık bir anlatımla nüfusun yüzde 15'i, tüm çalışanların da yüzde 22'si bireysel emeklilik sisteminde ve tasarruf ediyor.
Peki, bu, 164 milyar liralık fon büyüklüğü neyi ifade ediyor? Büyüklüğün anlaşılması için sadece iki kriter paylaşacağım. İşsizlik Sigortası Fonu'nun, 2019 sonu itibariyle toplam varlığı 131 milyar liranın biraz üzerinde. Yani, BES'teki fon büyüklüğü, İşsizlik Fonu'ndan daha büyük. İkincisi ise, bugün mevduattan sonra en çok birimin bulunduğu yer BES ve daha da önemlisi emeklilik fonlarının büyüklüğü bugün GSYH'nin yüzde 3'ü seviyesinde.
Hani derler ya, nereden nereye. 2003 yılında 15 bin kişiden, bugün 12.5 milyon kişiye; 43 milyon lira fondan, bugün 160 milyar liralık fon büyüklüğüne.
17 YILDA YÜZDE 65 REEL GETİRİ
KONU BES olunca, en çok merak edilen de getiriler. Sistemin uygulanmaya başladığı ilk yıllardan itibaren BES'e yönelik eleştirilerin başında getirilerin azlığı geliyordu. Hatta aradan geçen zaman için sistemden ayrılanların büyük çoğunluğu ayrılma nedeni olarak getirileri ortaya koydu. Kimileri eleştiriyi biraz daha ileri götürüp, 'yatırdığımızı bile alamadık' diyerek, sistemden ayrıldı. Türkiye Sigorta Birliği, Emeklilik Gözetim Merkezi verilerine göre BES'in getirilerini paylaştı. Ben de sizlerle paylaşayım. 2003 yılından bu yana emeklilik yatırım fonlarının ortalama reel getirisi, yani enflasyondan arındırılmış getirisi, yüzde 65.3 olmuş.
Sistemin başında itibaren de TL cinsinden borçlanma araçları fonu yüzde 57.16, yabancı para cinsinden borçlanma araçları fonu yüzde 83.33, likit fonlar yüzde 45.63, değişken fonlar yüzde 63.67, karma fonlar yüzde 174.13, hisse senedi fonları yüzde 145.23 getiri sağlamış. Aynı dönemde, yani 17 yılda, döviz sepeti yatırımcısına yüzde 9.38 kaybettirirken, BİST-100 ise yüzde 82.59 kazandırmış.
BES sistemi içinde faizsiz fonların payı da artıyor. 2019 yılında otomatik katılım sisteminde sunulan emeklilik yatırım fonlarının ortalama getirisi yüzde 22.8, bireysel emeklilik sisteminde sunulan katılım fonlarının ortalama getirisi yüzde 30 seviyesine ulaştı. Katılım ve altın fonlarının tüm fonlar içindeki ağırlığı ise bu yılın eylül sonu itibarıyla yüzde 31'e ulaşırken, bu fonların toplam değeri yaklaşık 49 milyar TL'yi buldu.
KAYNAK: Noyan Doğan