Yasalarımızda çalışılmayan dönemler için geriye dönük ödeme imkanı yok. Ancak bazı istisnalar var ki toplu ödeyerek yıllarca çalışmadan kurtulup erken emekli olabiliyorsunuz Ülkemizde belli sayıda gün prim ödeyip, belli yaşa gelip ve belli bir sigortalı yılını doldurarak emekli olunuyor. Yasalarımız geçmiş yıllarda çalışılmayan dönemler için geriye dönük ödeme imkanı tanımıyor. Ancak bazı istisnalar ile toplu ödeme yaparak bu günleri satın almak mümkün olabiliyor. Sigortalıların borçlanma yapabilecekleri süreler 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu'nun 41. Maddesi ile düzenlenmiş.
1) Kadınlar sigortadan sonra üç çocuğa kadar doğum borçlanması yaparak 2.160 günü toplu ödeme ile satın alabiliyor.
2) Er veya erbaş olarak silah altında veya yedek subay okulunda geçen süreleri toplu olarak ödemek mümkün. Sigortadan önceki askerliklerini borçlanarak işe giriş tarihlerini geri çekebiliyor ve 1 yıl erken emekli olabiliyor. Ayrıca sigortadan sonraki askerliklerde borçlanılarak prim kazanılıyor.
3) Emekli Sandığı'na tabi çalışan memurların, ücretsiz izin süreleri borçlanılabiliyor.
4) Sigortalı olmaksızın doktora öğrenimi veya tıpta uzmanlık için yurt içinde veya yurt dışında geçirdikleri normal doktora veya uzmanlık öğrenim süreleri borçlanılarak emeklilik hesabında kullanılıyor.
5) Sigortalı olmaksızın avukatlık stajını yapanların normal staj süreleri de borçlanılabiliyor.
6) Sigortalı iken herhangi bir suçtan tutuklanan veya gözaltına alınanlardan bu suçtan dolayı beraat edenlerin tutuklulukta veya gözaltında geçen süreleri de borçlanılabiliyor.
7) Grev ve lokavtta geçen süreleri de borçlanmak mümkün.
8) Hekimlerin fahri asistanlıkta geçen süreleri borçlanılıyor.
9) Seçim kanunları gereğince görevlerinden istifa edenlerin, açıkta geçirdikleri süreleri borçlanma imkânları bulunuyor.
10) Part-time çalışanlar, 30 günden az çalışması olanlar, ücretli öğretmenler bu süreleri borçlanarak 30 güne tamamlayabiliyor.
TOPTAN GERİ ALMA
İstisnai toplu ödeme imkanlarına rağmen, çok sayıda vatandaş da, yeterli çalışma imkanı bulamadıkları için gereken prim gününü dolduramıyor. Bu vatandaşların da ödedikleri primler boşa gitmiyor. SGK bu primleri toplu olarak sigortalıya geri ödüyor. Ayrıca vefat eden sigortalıların kanuni mirasçıları da ödenen prim paralarını geri alabiliyor. Tabii kanuni mirasçılarına ölüm aylığı yani dul ve yetim maaşı bağlanmamış olması gerekiyor. Memurlarda ise bu durum kesenek iadesi şeklinde oluyor. Parayı talep etmek için SGK'ya dilekçe ile başvurmak gerekiyor. Toplu parayı alabilmek için 2 şart gerekiyor:
1) Sigortalı olarak bir işyerinde çalışmıyor olmak ya da kendi işini (Bağ-Kur) yürütüyor olmamak.
2) Emeklilik için gerekli olan 3 şarttan 2'sini yani yıl (erkekler için 25, kadınlar için 20) ve yaş şartını tamamlamış olmak.
İŞÇİ HİSSESİ ÖDENİYOR
Eski SSK'lılar (4A) için 2008'den önce kendi adına ödenen hem işçi hem de işveren primi, 2008'den sonra ise sadece işçi primleri geri ödeniyor. Bağ-Kur'lular (4B) için tarih ayrımı yapmadan ödedikleri tüm primler geri veriliyor. Bu primler sadece malullük, yaşlılık ve ölüm sigortaları için olanlardan oluşuyor. Sağlık için ödenen primler (GSS) ve yapılan doğum, askerlik gibi borçlanmalar geri iade edilmiyor. Toplu para alanlarda emeklilik için her şey bitmiş olmuyor. Paranızı aldıktan sonra çalışmaya başlarsanız bu kez 'ihya' sistemi devreye giriyor. Parasını aldığınız prim günlerinizi yeniden ödeyerek mevcut primlerinize ekleyebiliyorsunuz.
GÜNCELLEME VAR
Bu ödemelerde SGK geçmişten bugüne kadar geçen zaman için bir faiz işletmiyor. Ancak yatırdığınız primler güncelleme katsayısına göre yeniden belirlenip, miktardaki düşüşler gideriliyor.
FARUK ERDEM SORULARINIZI CEVAPLIYOR/ TAKVİM'E SORUN
ekonomi@takvim.com.tr
MESAİ ÜCRETİ AYLIK ÖDENMEK ZORUNDA / SİZDEN GELENLER
İşyerinde mesaiye kaldığımızda, mesai ücretlerimizi zamanında alamıyoruz. Mesaiye kalmayınca işten çıkarmakla tehdit ediliyoruz. Fazla mesai yapmak zorunda mıyız? Bu konuda ne yapmamız gerekiyor? (İsmi saklı)
İş Kanunu'na göre, işçinin yazılı onayı olmadan işveren işçiye fazla mesai yaptıramaz. Fazla mesai onayı her yıl için ayrı alınır. İşçi onay vermişse o yıl için fazla çalışma yapmak zorundadır. Fazla çalışma yıllık 270 saatten fazla olamaz. Yine İş Kanunu'na göre ücretlerin ve fazla çalışma ücretlerinin en geç ayda bir ödenmesi zorunludur. Ücretleriniz zamanında ödenmiyor ise Çalışma Bakanlığı'na bununla ilgili şikayette bulunabilirsiniz ya da iş sözleşmenizi haklı nedenle fesh ederek kıdem tazminatı alabilirsiniz.
TAZMİNAT HAKKINIZ YOK
Uluslararası bir firmanın Türkiye şubesinden ayrılarak, Almanya şubesinde çalışacağım. Şubeler farklı tüzel kişiliğe sahip ama aynı hissedarlara ait. Ayrılırken tazminat hakkım doğar mı? Türkiye'ye dönersem tekrar geri alınma hakkım var mı? Volkan BARUTÇU
Aynı şirketin farklı şubeleri tek bir şirket sayılıyor. Ancak sizin için farklı iki şirket olmuş. Bu yüzden kendi istek ve kusurunuz dışında ayrılırsanız yani işten çıkartılırsanız tazminat alırsınız. İstifa ederseniz tazminat alamazsınız. Türkiye'ye geldiğinizde tekrar işe girme diye bir hakkınız yok, işveren isterse sizi tekrar işe alabilir.
TESPİTTE ZAMAN AŞIMI YOK
7.09.1984 doğumluyum. İşe girişim Aralık 2002, ancak işverenim Nisan 2004 tarihine kadar sigortamı yatırmadı. Şikayet etsem geçmişe yönelik hak talep edebilir miyim? 5600 günüm doldu. Yaşımı beklemek için istifa etsem, kıdem tazminatımı alabilir miyim? Nur ASLAN
İlk sorunuzun cevabı eğer sigortanız yapılmış ama prim ödenmemişse hizmet tespit davası açabilirsiniz, orada zaman aşımı yok. Tabi fiilen çalıştığınızı ispat etmeniz gerekiyor. İkinci sorunuzun cevabı ise istifa edip tazminat alabilmek için 4500 gün ve 25 yılı tamamlamak gerekiyor. Priminiz tamam ama 25 yıl 2029 yılında ya da 2002 yılı tescil edilirse 2027 tarihinde dolacak.
DAVA AÇIN
Ocak 2002 ile Ekim 2006 arasında çalıştığım ve Ekim 2006 ile Kasım 2014 yılları arasında çalıştığım iki ayrı işyerinden tazminatımı alamadım. Bugün SGK'ya müracaat etsem alabilir miyim? İsmail BAŞPINAR
Kıdem tazminatını çalıştığınız işyerinden almalısınız. Dolayısıyla SGK'ya müracaat ederek tazminat alamazsınız. Alacak davalarında zaman aşımı 10 yıldan, 5 yıla düşürüldü. O yüzden zaman kaybetmeden bir hukukçuyla görüşüp ya da arabulucuya giderek dava açmanız gerekiyor.
KIDEM TEK SEFERDE ÖDENMELİ
Kıdem tazminatı taksitler halinde ödenebilir mi? Hatice AYDIN
Kıdem tazminatı tek seferde nakit olarak ve banka yoluyla ödenmelidir. Taksitle ödenme durumu yoktur. Ancak işçi ile işveren anlaşırlarsa taksitle ödenebilir. İşçinin rızası yoksa işveren taksit yapamaz. Yaparsa arabulucuya başvurup faiziyle tazminatlarınızı alırsınız.
EMEKLİLİK HESABI
01.07.1972 doğumluyum. 15.05.1991 tarihinden sigorta girişim var. 9400 günüm var. Hala uzun yol şoförü olarak çalışıyorum. Seyit IŞIK
İşe giriş tarihinize göre 25 yıl, 52 yaş ve 5525 gün şartlarınız bulunuyor. Yıl ve prim tamam yaşınızın dolmasıyla emekli olursunuz.
1980 yılından sigortalıyım. 1965 doğumluyum. Ödenmiş 1500 gün primim var. 3 çocuğum var, borçlanma ile 3600 günüm tamamlanıyor. Hemen emekli olabilir miyim, yoksa yaşa takılıyor muyum? Nisa ERDİN
Doğumlarınız işe girişinizden sonra ise 3 çocuğa toplamda 6 yıl (2160 gün) borçlanabilirsiniz. 3600 günü tamamlayıp yaş ve kademeye girmeden 50 yaşınızın dolduğu tarihte emekli olabilirsiniz. Çünkü 09.09.1981 tarihinden önce sigorta başlangıcı olan bayanlar 5000 prim günle tam, 3600 prim gün ve 50 yaş ile başka yaş kademeye girmeden emekli olabilmektedirler. Siz üç çocuğa borçlanıp, hemen emeklilik talebi verin.
ekonomi@takvim.com.tr
