İhtiyaç maddeleri ve kiralarda ölçüsüz fiyat artışları ile ilgili haberlerin ağırlık kazandığı bir zamandayız. Gelişmeleri duyurmak için iyi niyetle yapılan haberlerin bile yeni zamlara bahane olarak kullanılabilmesi, işin ironik tarafı.
Bir tanıdık, yan dairedeki komşusunu arayan ev sahibinin, 'gazete ve televizyonlarda kiraların iki kat arttığı haberleri var, şu bizim kirayı 2 binden 4 bine çıkaralım' dediğini aktardı, mesela.
Asılsız söylentileri cana millet bilen ve algı oluşturmak maksadıyla pireyi deve yapabilenlerin çıkardığı gürültüler, tartışılmaz. Ama hayatın normal akışı ile izahı mümkün olmayan bazı gelişmeler olduğu da vakıa.
Sebze, meyve ve bakliyatta üreticiden tüketiciye kadar uzanan zincirin bazı halkalarında fahiş karlar edildiğine dair iddialar işin bir yönü.
Herhangi bir pazar ya da market tezgahından aldığımız ürünlerin bize kadar gelmesini sağlayan zincir bazı hallerde çok uzun olabiliyor. Üretici, tüccar, nakliyeci, toptancı, hal komisyoncuları… Bunlar zincirin parçalarından. İşin içine üründe kayıplara sebebiyet veren fire ve benzeri durumlar karışınca, mesele göründüğü kadar basit olmayabiliyor.
Normal akış içinde aklına bile gelmeyecek şekilde, ürün arzını azaltmak ve böylelikle pahalı satabilmek için bazı ürünlerin çöpe atılması gibi durumlar da söz konusu.
Dumanlı havayı seven birilerinin, bir taşla iki kuş vurabilmek niyetiyle bazı ürünlerde suni darlık meydana getirmek için çabaladıklarını da unutmamak gerek. Geçtiğimiz yıllarda patates ve soğan konusunda yaşananlar, zahirde iktidarı ama esasta devleti hedef alan birilerinin ortalığı nasıl karıştırabildiklerine örnek.
Doğrudan üretici ile bağlantı kurarak, mahsulü tarlada kapatan ve sanki bir tedarik zinciri varmış gibi fiyat belirleyen bazı zincir marketler olduğu ve ayrı firmaların birbirleriyle anlaşarak fiyatları beraberce tespit ettikleri iddialar arasında…
Bazı otomobil bayilerinin, vergi indirimlerini alıcıya yansıtmamak için galerilerle işbirliği yaparak araçları yüksek fiyatla satmaları, ayrı bir bahis…
Herkesin başına polis ya da müfettiş konulamayacağı, açık. İşin temeli de ticaret ahlakının çeşitli sebeplerle zedelenmiş olması ile alakalı.
Tüketiciler olarak dikkatli olmamız ve gerektiğinde gereksiz zamlar yapanların ürünlerini satın almamak suretiyle birilerini yola getirme imkanı olsa da, günümüz şartlarında bunun işe yaraması zor gibi.
Cumhurbaşkanımızın da uyarısıyla, konuyu ciddiyetle ele alan ilgili bakanlık yetkililerinin ve aynı şekilde davranan belediyelerin elden geleni yaptıkları ve denetimleri sıklaştırdıkları, malum.
Alınan tedbirler ve yakında çıkması beklenen hal yasası herhalde ciddi bazı rahatlamaları beraberinde getirecektir…
Bir zamanlar ecnebilerin bile hayran kaldığı ticaret ahlakımızın yeniden nasıl tesis edilebileceği, galiba en önemli mesele…
(Not: Cenab-ı Hakk'tan, Türkiye'nin kendi ayakları üzerinde durma davasının öncülerinden Oğuzhan Asiltürk ağabeye rahmet, ailesine, yakınlarına ve sevenlerine sabr-ı cemil niyaz ediyorum.)