Milyonlarca çalışanın beklediği kıdem tazminatı ile ilgili yeni gelişmeler yaşanıyor. 15 milyon çalışanla 2 milyon işvereni ilgilendiren sistemin detayları netleşmeye başladı. En çok merak edilen konu birikmiş kıdem tazminatının fona devredilip edilmeyeceği. Mevcut işçilerin birikmiş kıdem tazminatlarının, mevcut işlerinden ayrılıncaya kadar eski sistemde devam etmesi öngörülüyor. Ancak bu konu henüz net değil.
Tazminat sadece işten çıkarılma durumunda değil istifa hallerinde de alınabiliyor. Örneğin; erkek işçi askerlik, kadın evliliği nedeniyle (1 yıl içinde) işten ayrılırsa kıdemini alabiliyor. Emekli olmak için işten çıkanlar kıdem tazminatı alır. Peki kıdem tazminatı zammı son dakika ne kadar oldu? Kıdem tazminatı kalkıyor mu, en son durum nedir?
İŞTE O KIDEM TAZMİNATI TABLOSU
KIDEM TAZMİNATI ALMA HAKKI 3600 VEYA 4500 GÜN ŞARTIYLA
Tazminat sadece işten çıkarılma durumunda değil istifa hallerinde de alınabiliyor. Örneğin; erkek işçi askerlik, kadın evliliği nedeniyle (1 yıl içinde) işten ayrılırsa kıdemini alabiliyor. Emekli olmak için işten çıkanlar kıdem tazminatı alır. 8 Eylül 1999'dan önce işe girip de 15 yıl sigortalı olan ve en az 3600 günü tamamlayanlar ile 1999'dan sonra ilk defa işe başlayıp 25 yıl sigortalı olup 4500 gün prim ödeyenler istifa edince kıdeme hak kazanıyor. Bunun için SGK'dan 'Yaş dışında emeklilik şartlarını yerine getirmiştir' yazısı alınmalı. Fazla mesai nedeniyle ayrılan işçi de kıdem alır.
1 AYLIK BRÜT ÜCRET ÖDENİYOR
Mevcut uygulamada kıdem tazminatı, SSK'lı (buna 4A'lı da deniyor) çalışanlara veriliyor. Kıdem tazminatına hak kazanmak için bir işyerinde en az bir yıl çalışmak gerekiyor. Tazminat her bir yıl için 1 aylık brüt ücret kadar oluyor. Kıdem tazminatı fonu kurulduğunda fona işçi ve işveren payı olarak ne kadar kesinti yapılacağı, fonla ilgili merak edilen konuların başında geliyor.
1.5 MAAŞLIK 'İHBAR' GÜVENCESİ
Kanuna göre; işveren işçisini işten çıkarmadan önce bunu işçisine bildirmek zorunda. İşçinin çalışma süresi 6 aydan kısaysa 2 hafta, 6 ay ile bir buçuk yıl arasındaysa 4 hafta, bir buçuk yıl ile 3 yıl arasındaysa 6 hafta, üç yıldan fazla olursa 8 hafta (56 gün) önce haber vermek zorunda. Buna 'ihbar süresi' deniyor. Haber vermeden işten atanlar kıdemin yanında ihbar tazminatını da öder.
10 gün çalışan bir işçi de ihbar tazminatına hak kazanır. İşçi de çıkmadan önce işverene ayrılacağını önceden haber vermek zorunda. Haber vermeden ayrılan, bu sefere işverene tazminat öder. İhbar tazminatının hesabında da brüt ücret dikkate alınır. Ama bunda tavan sınırı yok. Örneğin; 10 bin lira brüt maaşı ve 5 yıl çalışması olan işçi, net 26 bin 980 lira kıdem, 15 bin 531 lira ihbar tazminatı alır.
KİMLER KIDEM TAZMİNATI ALABİLİR
Kıdem tazminatına hak kazanabilmek için çalıştığınız işyerindeki hizmet süresinin en az bir yıl olması ve işveren tarafından işten çıkarılmış olmanız gerekir. Kendi isteğinizle işten ayrılırsanız kıdem tazminatı alamazsınız. Ancak, erkekler askerlik hizmeti için ve kadınlar da evlilik nedeniyle işten ayrılmak zorunda kalırsa, tazminata hak kazanıyor. Ayrıca, emeklilik için gerekli süreyi ve prim ödeme gün sayısını doldurmuşsanız kendi isteğinizle işten ayrılırsanız dahi kıdem tazminatı alabilirsiniz.
KIDEM TAZMİNATI HESAPLAMA NASIL YAPILIR
Kıdem tazminatı, çalıştığı her 1 yıl için 30 günlük brüt ücreti kadardır. 1 yıllık kıdemi olan işçi 1 aylık brüt ücreti tutarında kıdem tazminatı alabilmektedir. 1 yılın altındaki süreler için orantılı olarak hesaplama işlemi gerçekleştirilir. İşçinin brüt ücreti hesaplanırken sürekli olarak yapılan yardım ve primler de dahil olur. Bu sebeple, kasa tazminatı, yemek yardımı, çocuk zammı gibi ödemeler de işçinin brüt ücretine dahil edilir ve bu ücret üzerinden kıdem tazminatı hesaplanır. Diğer yandan, işçiler kıdem tazminatlarını o işverenin işyerinde geçirdikleri süre üzerinden alırlar.
KIDEM TAZMİNATI REFORMU NEDİR?
Bakan Albayrak, Yeni Ekonomi Programı kapsamında açıkladığı kıdem tazminatı reformu hakkında şunları söyledi; Vatandaşlarımızın kazançlarına göre kesinti oranlarının belirleneceği zorunlu bir bireysel emeklilik sistemini yeniden ele alacağız. Bu sistemle birlikte Kıdem Tazminatı Reformunu da hayata geçireceğiz. Yeni yapıyla birlikte 5 yılda, sistemde biriken fonların milli gelirin yüzde 10'unun üstüne çıkacağını öngörüyoruz. Finansal sektörün daha sağlıklı işleyişini sağlamak için reel sektör alanında bazı adımlar atılacak. Yapısal reformların en önemli ayağını gıdada hazırladık. Gıda enflasyonu ile mücadele için en önemli reformumuz tarımda milli birlik projemiz olacak.
BAKAN ALBAYRAK KIDEM TAZMİNATI İÇİN TARAFLARI BİR ARAYA GETİRECEK
Hazine ve Maliye Bakanı Berat Albayrak, yeni kıdem tazminatı sistemine ilişkin görüşleri almak ve ayrıntıları netleştirmek üzere ilgili tüm tarafları bir araya getirecek.
Hazine ve Maliye Bakanlığı yetkililerinden edinilen bilgiye göre, uzun süredir ülke gündeminde bulunan kıdem tazminatı reformu Yeni Ekonomi Programı'nda da yer alırken, bu kapsamda kıdem tazminatı reformunun sosyal tarafların mutabakatıyla gerçekleştirilmesi öngörülüyor.
Mevcut kıdem tazminatı uygulamasında, son iş yerinde en az bir yıl çalışmak koşuluyla emeklilikte, vefat halinde veya işten çıkartılma durumunda tazminat alınıyor. Ancak fiili durumda uygulamadan, sınırlı sayıda çalışan faydalanabiliyor.
Uygulama, firmaların çalışanları için kıdem tazminatını hesaben karşılık olarak ayırmakla beraber nakit olarak koymaması, kendi isteğiyle işten ayrılanlara ödeme yapılmaması gibi sorunlar nedeniyle arzu edilen düzeyde gerçekleşmiyor.
Yapılacak düzenlemeyle mevcut sistemdeki sorunların giderilmesini teminen, kıdem tazminatının işverenlerin takdirinde belirsiz bir alacak olmaktan çıkarılarak nakden ödenebilir hale getirilmesi amaçlanıyor.
Büyük dönüşüm! Bakan Albayrak 'Yeni Ekonomi Programı (YEP) Yapısal Dönüşüm Adımları 2019'u açıkladı
HAK KAYBI OLMAYACAK
Düzenleme kapsamında fona ne kadar kesinti yapılacağı, sistemin kimleri kapsayacağı, birikmiş kıdem tazminatlarının durumu gibi temel parametreler, işçi sendikaları da dahil olmak üzere konuyla ilgili tüm paydaşların görüşleri alınarak belirlenecek.
Hazine ve Maliye Bakanı Berat Albayrak da yakın zamanda bütün kesimleri bir araya getirecek. Yapılacak çalışmalarda kazanılmış hakların korunması sağlanacak.
Yeni sistemde, özel emeklilik sistemiyle entegre olacak fonlamaya dayalı bir mekanizmaya geçileceğinden çalışanlar kıdem tazminatı fonuyla desteklenecek ve sosyal güvenlik sistemini tamamlayıcı bir emeklilik sistemine entegrasyon sağlanacak.
Böylece hem toplam tasarruflar artırılacak hem de çalışanların emeklilik döneminde ek bir gelire kavuşması temin edilmiş olacak.
KIDEM TAZMİNATI NEDİR?
Kıdem tazminatı; işçinin, iş akdinin haklı nedene dayanmaksızın yada geçerli nedenle feshi durumunda her kıdem yılı karşılığı ortalama otuz günlük brüt ücrete karşılık gelecek şekilde hak kazandığı bir tazminat türüdür.
Burada dikkate edilmesi gereken nokta kimlerin işçi sayılacağı ve bu haktan yararlanabileceğidir. Bir ücret karşılığı işverenin yönetim yetkisi içerisinde hizmet sözleşmesine bağlı olarak iş görme ödevini yerine getiren kişiyi geniş anlamda işçi olarak değerlendirmek mümkündür. Ancak bu şekilde çalışan herkes işçi statüsünde sayılıp kıdem tazminatından yararlanamaz. Kıdem tazminatından yararlanmak için öncelikle iş kanununa tabi olmak gerekir. Bir hizmet sözleşmesine bağlı olarak çalışmak, asgari bir yıllık çalışma süresini doldurmak da diğer koşullardır.
Yasada kesintisiz olarak asgari bir yıllık çalışma süresini doldurmuş olmak düzenlenmiş olsa da ; bir yıl dolmasına çok kısa süre kala tazminat ödememek için iş akdinin feshedilmesi durumunda iyiniyet kuralları gereği kıdem tazminatı hak kazanmak söz konusu olabilir. Aynı şekilde işçinin çalışma süresinin kesintili olarak gösterilmesine rağmen aslında devamlı olarak yapıldığının ispatı halinde bu hizmetler birleştirilerek kıdem süresi hesaplamak ve bir yılın doldurulması halinde kıdem tazminatı talep etme imkanı bulunmaktadır.
Çalışma süresinin doğru şekilde hesabı kıdem tazminatı için önem teşkil eder. Kıdemden sayılacak çalışma süresinin başlangıcının doğru şekilde tespit edilmesi işçi açısından hak kaybının önüne geçilmesini sağlar. Fiili iş ilişkisinin kurulduğu tarih kıdem süresini başlatır. Tarafların önsözleşme imzalaması ancak fiilen çalışılmamış süre kıdeme esas alınmaz.
Kıdem süresi hesaplanırken dikkat edilmesi gereken bazı durumlar vardır. Hizmet akdinin askıda olduğu , tutukluluk ve hükümlülük süreleri, grev ve lokavt da geçen süreler; tek seferde ihbar süresini altı hafta aşan istirahat raporu süresi ,çıraklık süresi,tutukluluk ve hükümlülük süresi,ücretsiz izin kıdem tazminatı hesabında dikkate alınmaz.Ancak deneme süresi içinde çalışma kıdem hesabında dikkate alınır.
