Kuzey Irak'ta referandumun çok yakın bir ihtimal olduğunu biliyorum. Barzani'nin bunu bir ölüm-kalım meselesi olarak sunduğunun da farkındayım. Irak'ın iç dengelerini de okuyabiliyorum.
Barzani'nin tarihi bir fırsatın peşinde olduğunu da görebiliyorum. Yani işin ciddiyetinin tüm boyutlarıyla bilincindeyim. Ama hala buradan dönüş olabileceğini de düşünüyorum.
Türkiye'nin yapabileceği çok şey olduğunu biliyorum.
Bunları diğer bölge ülkeleriyle koordineli bir biçimde yürütürse bu referandumun iptali hala sağlanabilir.
Ama Barzani'ye yönelik bir baskının derhal başlatılması gerekiyor. Referandum sonrasında uygulanacak yaptırımlar yetmez.
Sonuç getirmez. Gerçekten sonuç almak isteniyorsa Barzani'nin fırsat olarak gördüğü şeyin içinden kendine ciddi bir tehdit çıktığını görmesi lazım.
Benim okumam şöyle. Bence Barzani mecbur olduğu için falan değil fırsat gördüğü için referanduma gidiyor. "İktidarı zayıf. İktidarda kalabilmek için halka referandum sözü verdi. Bu saatten sonra dönemez" laflarının gerçekle alakası yok.
Çünkü Barzani'nin iktidarı zaten halka dayanmıyor. Barzani senelerdir seçimler yapılmadığı halde iktidarda kalıyor, kalabiliyor. Referandum yapmadan da iktidarda kalabilir. Türkiye'de bazı gruplar bu iddiayı dile getirerek Barzani'ye bir mazeret üretmenin peşinde. Ve sürecin kaçınılmaz olarak referanduma doğru sürükleneceğini ima ederek Barzani'ye oynadığı pokerde inandırıcılık katmaya çalışıyor. Barzani gemileri yaktığı imajını özellikle üretiyor. "Gemileri yaktım, çünkü yakmak zorunda kaldım" diyor.
Kararlılık gösterisinde bulunuyor. Vitesi düşüremeyeceği ve frene basamayacağı çünkü kontrolün kendinde olmadığı gibi imalarda bulunuyor.
Bunların hepsi çok ortaklı ve iyi planlanmış stratejik yanıltma operasyonun parçası.
Hepimiz biliyoruz ki aşiretinin gücüne sahip Barzani referandumdan vazgeçebilir. Bir iki küçük olay çıkar. Onu da güçle bastırır. Bu nedenle Barzani'nin zorunluluktan referanduma gittiği, o düşerse yerine İran'ın ya da PKK'nın Kuzey Irak'ı ele geçireceği lafları akıl alır gibi değil. Hepsi birer saptırma.
Geriye Barzani'nin fırsat mantığından hareket ettiği gerçeği kalır. Barzani Amerika, Türkiye, İran ve Irak'ın hep beraber kendine baskı yapamayacakları bir dönemi yakaladığını düşündüğünden tam da bu dönemde devlet kurma hesabı yapıyor.
Eğer Türkiye, Barzani'yi referandumdan vazgeçirmek istiyorsa onu aksine ikna etmesi gerekiyor. Fırsatın yanında tehditleri de görmeli Barzani. Fırsat bu fırsat diyerek eli en üstten açtı. Fakat alta doğru tercih sıralamaları da var. Bu tercihler sıralamasında mümkün olan en iyi sonucu almak için arabayı karşıdan gelen arabanın üzerine tam gaz sürüyor ve frene basmayacağının reklamını yapıyor.
Karşıdakilerin kaçmasını bekliyor. Bu nedenle karşısında sert bir irade ve güçlü bir duruş gördüğünde direksiyonu kırmak zorunda kalacaktır.
Dediğim gibi kolay değil ama imkânsız da değil. Türkiye ekonomik ve siyasi tedbirleri hemen bugün alırsa bir askeri operasyon planını diğer müdahil aktörlerle müzakere ederse sonuç alabilir. Böylesi bir konuda tek başına ekonomik ve siyasi tedbirler kolay kolay yetmez.
Ama askeri tedbirlerin alınması ihtimali ve bölgede çoklu bir çatışma doğma senaryosu Amerikalılar'ın Barzani'ye "reddedemeyeceği bir teklif sunmasını" sağlayabilir. Yani Amerika çatışma çıkacağına ikna olursa Barzani'yi de referandumdan vazgeçmeye ikna eder. Zaten bu yönde çabaları olduğu ortada. Belki de Barzani bir çıkış arıyor. Türkiye baskıyı artırırsa Barzani'ye bu çıkışı vermiş olur.
Yine söylüyorum, tüm bunlar başarılı olmayabilir.
Ama birilerinin sonuna kadar denemesi gerekiyor. Yoksa Türkiye'nin on yıllarını belki de yüz yıllarını esir alacak sonuçlar doğabilir. Böylesi karmaşık denklemlerde kaybedebilirsiniz ama mücadele etmekten vazgeçmek kabul edilemez.