Devletleri ekonomik, askeri ve siyasi açıdan güçlü, orta halli ve zayıf kategorilerine ayırabilmek de mümkün. Aynı şekilde nüfus, yüzölçümü ve benzeri başka noktalardan hareketle de sınıflandırmalar yapabiliriz.
Yapılabilecek bir başka sınıflandırma da herhalde 'büyük devlet' konusudur. Genellikle ekonomik ve siyasi gücü ama özellikle de askeri gücü diğerlerine nazaran daha fazla olan devletlere 'büyük' diyoruz. ABD, Çin, Rusya, İngiltere ve Fransa bu açıdan 'büyük' devletler.
ABD'nin dünya üzerinde mevcut devletlerin en büyüğü olduğu söylenebilir. Ancak, nüfusun 325 milyon, yüzölçümünün 9 milyon 629 bin kilometrekare olmasının 'büyük' olabilmek için yeterli olmadığını da söylemek gerek.
Kalabalık bir nüfus, geniş bir coğrafya, güçlü bir siyasi, askeri ve ekonomik yapı, bir ülkeyi 'iri' yapabilir. Ama bir ülkenin 'büyük' olabilmesi için gereken başka özellikler de var.
'İri' bir devletin gerçekten 'büyük' bir devlet olabilmesi için, sadece kendi menfaatlerini düşünen ve bu uğurda başkalarını kırıp döken bir anlayışa sahip olmaması gerekir.
'Büyük' ülkenin, diğer ülkeleri de kendi bulunduğu refah seviyesine taşımaya gayret etmesi, büyük olmanın şartlarından birisi olmalı.
Hemen her sahada 'iri' olan bir devletin, diğer ülkeler üzerinde kaba bir şekilde hegemonya kurmaya çalışması, 'büyük' olabilme açısından ciddi bir engel.
Osmanlı örneği…
Kaba gücünden ürküldüğü için saygı duyuluyormuş gibi yapılan iri devletlerin kısa sürede yok oldukları bilinir. Osmanlı örneğinde olduğu gibi, yönetimleri altındaki yerlerde adil ve hakkaniyetli davranan devletlerin, hükümranlıklarının uzun bir süre devam ettiği de….
1776'da kurulan ve İkinci Dünya Savaşı sonrasında dünya üzerinde hakimiyet oluşturmaya çalışan ABD, günümüzün 'iri' ama 'büyük' olmayan devletlerinden. ABD 'İri', çünkü ekonomik ve askeri açıdan oldukça güçlü. Ama 'büyük' değil. Çünkü adalet ve hakkaniyet denilen değerlerle hiç alakası yok!..
Vaktiyle Düvel-i Muazzama denilen devletlerin 'büyük' olup olmadıkları da, tartışılması gereken bir konu… Osmanlı'ya, sömürmediği ve sömürülerine de engel olduğu için düşman olduklarını hatırlamak, ne mal olduklarını anlamaya kafi…
Birinci ve İkinci Dünya savaşlarında birbirlerini adeta yok eden İngiltere, Fransa, Almanya ve Rusya'nın tahtına kurulan ABD'nin yapıp ettikleri de, 'büyük' olmaya çalıştığını ama 'iri' olmakla iktifa ettiğini gösteriyor…
Düzgün hareket edebilseydi belki 'büyük' olabilecek ABD'nin, artık bu şansını da kaybettiği de söylenebilir.
Sadece Türkiye ile ilgili son gelişmeler bile, tutarsız ve adaletsiz bir şekilde 'iri' olmanın avantajlarını kullanan ABD'nin 'büyük' olmaktan nasıl uzaklaştığının göstergesi…