Mimar Sinan, eserlerinde ana taşıyıcı malzeme olarak Küfeki taşını tercih etti | Bin yılın ustası Mimar Sinan

Günümüzde yapıların ana malzemesi beton ve çeliktir. Mimar Sinan devrinde ana taşıyıcı malzeme öncelikle taş, sonra da tuğlaydı. Bugün de kullanılan kâgir deyimi taş veya tuğladan yapılma demektir. Yapılar yük altındayken basınç ve çekme denen iki gerilmenin etkisinde kalır. Taş veya tuğla basınca çok dayanıklı, çekmeye ise dayanıksızdır. Bu yüzden geçmişte sütunlar çok kalın, kirişler ise kemerli yani eğrisel olarak yapılırdı ki kâgir malzemede çekme gerilmesi oluşmasın ve sadece basınç kuvvetine maruz kalsın... Koca Sinan, yığma yapılarda asıl taşıyıcı olan duvar ve sütunlarda taş kullanmış, taşlar da birbirine demir kenetlerle bağlanmıştır. Kenetlerin açılmaması için taşlara açılan oyuklara kurşun dökülmüştür. Bugünle kıyasladığımızda günümüz betonarme taşıyıcı sisteminin de benzer şekilde olduğunu görürüz. Kolon, o günün duvarı gibi asıl taşıyıcıdır.

Mimar Sinan, yapılarında değişik taş türleri kullanmıştır. Özellikle "İstanbul taşı" da denen Küfeki taşını tercih etmiştir. İstanbul civarı bolca bulunan boşluklu, küçük istiridye kabuklarından oluşan bir çeşit kireç taşıdır. Hafiftir. Bugün de binaları depreme karşı hafif yapmak ana prensiptir. Küfeki, bugünün betonuna çok benzer.

Nasıl ki betonun 28 gün içinde mukavemeti giderek artıyorsa, Küfeki'nin de karbonatlaşma nedeniyle basınca zamanla dayanıklılığı artar. Ayrıca yük altında basınç davranışı da tıpkı beton gibidir.

Mimar Sinan, 1582'de III. Murad'ın annesi için yaptığı Balat'taki Ayakapı Hamamı'nda Küfeki taşı kullandı. Etriye sistemi ve kenet yöntemiyle de yapıyı sağlamlaştırdı.

Sinan'ın yapılarında Kenet sistemi böyle işlenirdi.
Sinan, yapıların basınç altında yana doğru açılmaması için etriye denen enine doğru demir kullanırdı.

TAYFUN ER'İN KALEMİNDEN BİN YILIN USTASI MİMAR SİNAN - 7
YARIN: HORASAN HARCI