Osmanlı Devleti'nin bütünlüğünü savunan Almanya'ya karşı, İngiltere ise menfaatinin Osmanlı'nın dağılmasında görüyordu. Bu yüzden Almanya'nın bölgedeki faaliyetlerini endişeyle izliyordu. İngiltere, Osmanlı ile Irak petrolleri üzerine ilk girişimi, 1907'de başlattı. Shell ve Royal- Dutch şirketleri, İstanbul'daki İngiliz Büyükelçisi vasıtasıyla bu petrolü çıkartmak istediklerini iletti. Görüşmeler sürerken II. Meşrutiyet'in ilanı ve Sultan Abdülhamit'in tahttan indirilmesi sonrası petroller Sultan'ın şahsi malı olmaktan çıkarılıp devletleştirildi. Bu yasal statü değişikliği, İngilizler'in girişimini akamete uğrattı. İngilizler inat etti ve şirketin ismini değiştirerek Turkish Petroleum Company adıyla Deutsche Bank'la yarı yarıya ortak oldu. Londra merkezli bir ortak yatırım kurdu. Bu kez petrol çıkarma imtiyazları Sadrazam Sait Halim Paşa tarafından kabul edildi. Ama tarih 1914'tü ve Birinci Dünya Savaşı çıktı. Bu anlaşma da hayata geçmeden ortadan kalktı.
Aslen Kayserli olup, İstanbul'da doğup büyüyen Kalust Gülbenkyan, zengin bir Ermeni ailenin müteşebbis işadamıydı. Küçük yaşlarında gittiği Avrupa'da Petrol Mühendisliği tahsili görmüştü. Sultan Abdülhamid tarafından petrol araştırması için Musul'a gönderildi. Burada hem mühendis hem de işadamı kimliğiyle büyük bir zenginliğin toprak altında yattığını rapor halinde sultana sundu. Bahsettiğimiz Turkish Petroleum Company adlı şirketi, 1912'de kurmak onun fikriydi. Bunun için İngiliz Shell ve Royal-Dutch şirketlerini birleştirdi. Kendisi de bu birleşen ortaklığın % 5'inin sahibi olmuştu. Sonuçta Turkish Petroleum Company'nin % 50'si Osmanlı Devleti'nin, % 25'i Deustche Bank'ın, % 25'i de Shell ve Royal- Dutch ortaklığına aitti. Gülbenkyan, 1902'de zaten İngiliz vatandaşı olmuştu. Daha sonra Portekiz'e yerleşti ve 1955'teki ölümüne kadar çok zengin bir adam olarak otelde yaşadı.
İngiltere, Anglo-Persian Oil Company aracılığıyla Turkish Petroleum Company'nin % 50'sini satın aldı. Artık şirketin % 75'i İngilizler'in, % 25'i ise Almanlar'ındı. Almanya, Birinci Dünya Savaşı'nı kaybedince, hissesini Fransa'ya verdi. İngiltere ise bölgeye girmekte kararlı olan ABD'nin ısrarlarına dayanamayarak, kendi hissesinden %25'i ABD'ye devretti. Turkish Petroleum Company'in ismi 1929'da Iraq Petroleum Company'e çevrilerek bütün Irak'ın petrolleri ele geçirildi.
Devletin başı durumundaki Enver Paşa, Süleyman Askeri Bey'i İngiliz ilerlemesini durdurmak için Irak'a yolladı. Askeri Bey, mevcut birliklerin yetersiz olmasından dolayı gönüllülerle birlikte İngilizler'e karşı direnmeye başladı. Ama Kut şehri İngilizler'in eline geçti. Bunun üzerine Süleyman Askeri, intihar etti. Bölgeye önce Nurettin, sonra da Halil Kut Paşa komutan olarak geldi. Bu sırada İngilizler Nasıriye'yi de almışlardı. Türk birlikleri, önce Selmanpak'ta İngilizleri durdurdu. Sonra da karşı saldırıya geçtiler. Tarihe Halil Paşa'nın adıyla geçen 147 günlük Kutul Amare kuşatması sonucu şehri geri aldılar. Bir anlamda Irak'ta denge sağlanmıştı. Ama İngilizler bu kez Arap aşiretlerini, Osmanlı'ya karşı isyan ettiriyordu.
Bi rinci Dünya Savaşı'nın Musul'a yansıması nasıl oldu?
Sykes-PIco t Antlaşması neydi, Musul içi n ne öngörülmüştü?
YARIN: MUSUL NASIL İŞGAL EDİLDİ?