Rusya ile Ukrayna arasındaki savaşın sona ermesi için ilk günden itibaren yoğun çaba gösteren Türkiye, etkili diplomasi trafiğiyle geçen haftanın kilit ülkesi oldu. İstanbul'da Cuma günü Türkiye'nin kolaylaştırıcılığında Cumhurbaşkanlığı Dolmabahçe Ofisi'nde gerçekleşen Rusya ile Ukrayna arasındaki müzakerelerde iki taraf arasındaki görüş ayrılıkları somut netice çıkmasını neredeyse imkansız görülüyordu. Taraflar "Barışı isteyen taraf biziz, oyunbozan karşı taraf" mesajı vermek üzere müzakerelerin formatı, yöntemi, katılım düzeyi gibi konularda farklı düşünüyordu.
Başkan Recep Tayyip Erdoğan ve Dışişleri Bakanı Hakan Fidan'ın taraflara yapıcı telkinlerinin yanında ABD'nin de taraflara yaptığı "Erdoğan'ın çabalarına saygısızlık mesajı verecek bir durum olmamalı" uyarısı her iki ülkeden biner kişinin takas edilmesi, ateşkese ulaşılmasını mümkün kılacak koşulların yazılı şekilde karşı tarafla paylaşılması ve tekrar bir araya gelmek konusunda anlaşılmasını mümkün kıldı. Görüşmeler süresince Dışişleri Bakanı Hakan Fidan ve MİT Başkanı İbrahim Kalın masadan hiç kalkmayarak tıkanma anlarında yapıcı müdahalelerde bulundu.
BARIŞ DİLİ
2022'de Türkiye'de gerçekleştirilen müzakerelerde Rus tarafının Rusça konuşulması konusundaki ısrarı ve Ukrayna'nın bunu kabul etmediği basına yansımıştı. Cuma günü gerçekleşen toplantıya iki taraf da tercümanıyla geldi. Sabah'ta yer alan habere göre, Bakan Fidan yer yer İngilizce ve Türkçe müdahalelerde bulundu, zaman zaman da müzakere masasında İngilizce konuşuldu. Ukrayna heyet Başkanı Omerov'un çok iyi Türkçe konuşabildiği de biliniyor. 4 dilli müzakere masasında, Ankara "barış dili"nin hakim olması için yoğun çaba harcadı.
ABD-RUSYA TEMASI
Görüşmeler Türkiye, ABD, Rusya ve Ukrayna'nın katılımıyla 4'lü şekilde yapılacaktı. Rus tarafının "ABD'nin müzakere masasında olmasına" son dakikada koyduğu rezerv sebebiyle görüşmenin formatı değişti. Diğer taraftan Rus heyet başkanı Vladimir Medinski ve ABD Dışişleri Bakanlığı Siyasi Direktörü Michael Anton ikinci görüşme başlamadan ayrı bir lokasyonda bir araya geldi.
UKRAYNA: ATEŞKES LİDER SEVİYESİNDE ÇÖZÜLEBİLECEK KONULARA İMKAN TANIR
Ukrayna barışı için müzakerelerde Rus heyet başkanı tarihi anekdotlara referans vererek "Tarihte küçük toprak parçalarından vazgeçilmediği için yok olan devletler"den bahsetti. Ukrayna Savunma Bakanı ve heyet başkanı Rüstem Omerov "Tarihi gayet iyi biliyoruz, buraya tarihi değil somut konuları konuşmaya geldik" yanıtını verdiğinde salonda sert rüzgar esti.
Ukrayna "30-60 ya da 90" günlük bir ateşkes ilanı lider seviyesinde çözülebilecek konulara imkan tanır ve güven artırıcı önlemler konuşulabilir" önerisini sundu. Ateşkes olmadan barış olamayacağı tezini öne sürdü ve ateşkes süresince insani konulara değilinebileceğini kaydetti. Rusya, "Ukrayna topraklarında yabancı asker bulunmaması, üçüncü ülkelerden silah alınmaması, Ukrayna'da kitle imha silahları bulunmaması ve Ukrayna'nın NATO üyesi olmaması" şartlarını öne sürdü.
TIKANMANIN ÖNÜNE FİDAN'IN ÖNERİSİYLE GEÇİLDİ
Rusya'ya göre silahların susması için Ukrayna'nın etnik olarak Rusların çoğunlukta olduğu 4 bölgeden çekilmesi gerektiği dile getirildi. Ukrayna ise "300-400 metre bile çekilmenin kendileri için geri adım olacağını" söyledi. Toplantının bu diyalog sonrası hiçbir netice alınmadan sona ereceği düşünüldü. Ardından masaya yemek getirildi ve Bakan Fidan'ın önerisiyle tartışma güven artırıcı önlemler konusuna çevrildi. Bu sayede görüşmelerin tıkanmasının önüne geçildi.
TAKASA GİDEN YOL
Güven artırıcı önlemlerin neler olabileceği değerlendirilirken insani geçiş ve ulaşılmayan yerlere Kızılhaç erişimi gibi konulardan bahsedildi. Takas konusu gündeme geldiğinde müzakere edilen ilk etapta "askeri takas" ve daha düşük bir sayı idi. Ancak Türkiye bu noktada taraflara sivillerin ve çocukların da takas edilmesi önerisiyle geldi. Heyetler salondan çıkarak başkentleri ile bu konuyu görüştüler ve her iki taraftan "asker-sivil-çocuk" olmak üzere 1000 kişilik takas için onay çıktı.
