Doğu Akdeniz'de yeni gelişme! ABD sahaya iniyor

Son dakika haberi... Doğu Akdeniz'de yaşanan gerilim artarak sürüyor. Fransa'nın ev sahipliğinde yapılan zirveden Yunan medyası memnuniyetini dile getirirken; Kıbrıs Rum Kesimi'ne uyguladığı 33 yıllık silah ambargosuna son veren ABD'nin de yarın yeni bir adım atacağı belirtildi. Türkiye ise bölgedeki varlığını kararlı bir şekilde koruyarak geri adım atmıyor.

Takvim.com.tr

Giriş Tarihi: 11 Eylül 2020 10:45

Türkiye'nin Doğu Akdeniz'deki rakiplerinin de yer aldığı zirve sona ererken silah anlaşmasına yönelik bilgi sızmadı, ABD ise hafta sonu sahaya iniyor.

Fransa'nın ev sahipliğinde Akdeniz'e kıyısı olan AB üyeleri Yunanistan, İtalya, Güney Kıbrıs, İspanya, Portekiz ve Malta liderleri Korsika Adası'nda bir araya geldi.

MED7 olarak bilinen ülkelerin zirvesinden bir sonuç bildirgesi çıktı, "Türkiye'yle diyaloga geçilmesinde ilerleme sağlanamaması ve Türkiye'nin tek taraflı faaliyetlerini sonlandırmaması halinde, Avrupa Birliği 24-25 Eylül'deki Avrupa Konseyi'nde gündeme gelecek ilave kısıtlayıcı tedbirler geliştirmeye hazırdır" denildi.

Zirve öncesinde Türkiye'ye karşı çizgiyi aşan açıklamalar yapan Fransa lideri Emmanuel Macron, öncelikli seçeneğin Türkiye ile diyaloğun yeniden tesis edilmesi olduğunu söyleyerek, "Saf değiliz ama iyi niyet çerçevesinde yeniden diyalog kurmak istiyoruz" dedi.

Yunanistan Başbakanı Kiryakos Miçotakis ise, Türkiye'nin geri adım atması ve ekonomik yaptırıma uğramaması için ay sonuna kadar süresi olduğunu ileri sürdü. Miçotakis, "Türkiye'nin Avrupa'yı bölme çabalarına izin vermeyeceğiz" ifadesini kullandı.

Yunan basını, MED7 zirvesinden Yunanistan ve Güney Kıbrıs'a tam destek çıktığını, Ankara'ya deniz yetki alanlarının belirlenmesi amacıyla Rum tarafıyla masaya oturması için çağrı yapıldığını yazıyor.

To Vima gazetesi 'Türkiye'nin provokasyonlarına karşı ortak cephe-Atina memnun' başlığını kullanırken, bir başka haberini ise 'Avrupa yalnızca Fransa değil' başlığıyla sundu. Gazeteye göre, Atina'ya yalnızca destek mesajları geliyor ancak şimdiye kadar bir sonuç alınmış değil.

Zirveden önce Miçotakis ve Macron arasında gerçekleşen baş başa görüşmenin detayları ise Yunan medyasında yer almıyor. Medya, günlerdir söz konusu randevuda silah satış anlaşmasına nokta konulacağını belirtiyordu.

Haberlere göre, Paris ve Atina arasındaki pazarlıklarda 18 Rafale savaş uçağı, Mirage 2000 jetleri, yeni fırkateynler ve denizaltıların Yunanistan'a satışı müzakere ediliyordu.

ABD ise, 33 yıllık silah ambargosunu kaldırdığı Güney Kıbrıs'a hafta sonu kritik bir adım atıyor. Dışişleri Bakanı Mike Pompeo, Cumartesi günü Rum kesimini ziyaret edecek.

Pompeo'nun ziyareti, hafta başında Rusya Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov'un Lefkoşa'ya gitmesinden hemen sonra gerçekleşiyor ve zamanlama dikkat çekici.

Yunan medyası, Pompeo'nun Rum lider Nikos Anastasiadis ile görüşeceğini bildiriyor. Doha'da gazetecilere açıklama yapan ABD Dışişleri Bakanı, Doğu Akdeniz'deki sorunun yalnızca diplomasi ve barışla çözülebileceğini söyledi.

Doğu Akdeniz gerilimi, dünya medyasında da geniş yer buluyor. ABD'nin en büyük gazetelerinden Wall Street Journal (WSJ), Türkiye ile Yunanistan arasında artan gerilimle ilgili bir başyazı kaleme aldı.

Başyazısına 'Doğu Akdeniz'de hesaplaşma' başlığını atan WSJ, Türkiye'nin güç kullanması ya da mültecilere Avrupa sınırını açmakla tehdit etmesi halinde, ABD ile Avrupa Birliği'nin (AB) ortak bir karşılık vermesi gerektiğini savundu.

Türkiye'nin NATO müttefiki Yunanistan'ı savaşla tehdit ettiğini iddia eden Amerikan gazetesi, "NATO, Yunanistan ile Türkiye'nin 1952'de örgüte üye olmalarıyla birlikte arasındaki ilişkinin de iyileşeceğini umuyordu ancak iki ülke, 1970'lerden bu yana üç kez savaşın eşiğine geldi" dedi.

Ege Denizi'ndeki kıtasahanlığı ve karasuları meselesinin on yıllardır devam eden uzlaşmazlıklar olduğuna dikkat çeken WSJ'ye göre, her iki tarafın da meşru iddiaları var.

WSJ, Türkiye ile Yunanistan arasında askeri bir çatışma olasılığını çok düşük ancak ihtimal dahilinde olarak nitelendirdi. Başyazının son bölümlerinde ise şu ifadelere yer aldı: "Geçmişte ABD ve Avrupa, bölgede tansiyonun idare edilmesi konusunda birlikte hareket etmişti.

Bu kez Washington diyalog çağrısı yaptı ancak meseleyi Avrupa Birliği'ne havale etti. Brüksel ise bir yanda Fransa, Türkiye'ye karşı tansiyonu sembolik adımlarla yükseltirken, Almanya'nın adil bir arabulucu rolünü üstlenmesiyle bölünmüş bir halde bulunuyor. Ayrıca gösterdiği çabaların, Amerika'nın ekonomik ve askeri ağırlığı olmadan bir mesafe kat etmesi güç görünüyor.

Türkiye, Batı ile ilişkilerinin avantajını kullanırken, Rusya ile yakınlaşmaya başladı. Türkiye, başta Karadeniz olmak üzere stratejik açıdan önemli bir NATO üyesi ve ilişkileri kurtarmaya da değer. Ancak bir başka müttefike bu şekilde gözdağı vermesinin de bir karşılığı olmalı.

Medyanın dikkati Başkan Trump'ın tweetleri ve dış politikadaki al-ver mantığına dayanan yaklaşımının üstünde. Ancak, Doğu Akdeniz, bildiğimiz NATO'nun sonunu getirebilir."

Yunanistan, bu hafta İsrail ve Güney Kıbrıs'la askeri işbirliği anlaşması imzaladı. Anlaşmayla üç ülke ortak operasyon ve tatbikatlar gerçekleştirecek.

Doğu Akdeniz'de müttefikleri Fransa, İtalya ve Güney Kıbrıs'la Ağustos ayında tatbikat yapan Yunanistan, Türkiye'nin azılı düşmanı Birleşik Arap Emirlikleri ile de yine Girit semalarında tatbikata girişti.

Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron'un 12 Ağustos tarihinde Doğu Akdeniz'e asker göndereceğini ilan etmesinin üzerinden 24 saat geçmeden, Yunanistan ve müttefiki Fransa Girit açıklarında ortak tatbikata girişmişti.

Tatbikatta birçok Yunan fırkateyninin yanı sıra Fransız filosunda helikopterlerin havalanabildiği FS Tonnerre tipi bir savaş gemisi de vardı. Tatbikatta ayrıca Girit'teki Suda'ya inen iki Fransız Rafale jeti de yer aldı.

ABD Jeolojik Araştırma Merkezi'nin (USGS) 2010 yılında yaptığı bir araştırmaya göre, Doğu Akdeniz'in Levant Havzası bölümünde tahmini 1,7 milyar varil geri kazanılabilir petrol ve 122 trilyon kübik fit gaz var."

Türkiye'nin Mayıs ayı sonunda Akdeniz'deki yeni ruhsat başvurularını Resmi Gazete'de yayımlaması ve Dışişleri Bakanlığı'nın Twitter hesabından paylaşılan haritalar, Yunanistan'ı paniğe sürükledi. Uluslararası destek arayışına giren Atina yönetimi, Girit ve Rodos açıklarında müttefikleriyle tatbikatlar yaptı.

Türk Dışişleri, bu hafta başında ise Ankara'nın Birleşmiş Milletlere (BM) bildirdiği Doğu Akdeniz'deki deniz sınırları içinde Oruç Reis sismik araştırma gemisinin faaliyet yürüttüğü bölgeyi gösteren haritayı paylaştı.

Twitter hesabında haritaya yer veren Dışişleri Bakanlığı İkili Siyasi İşler ve Denizcilik-Havacılık-Hudut Genel Müdürü Büyükelçi Çağatay Erciyes, "Yunanistan ana karasına 580 kilometre uzaklıktaki Kastellorizo (Meis) adlı 10 kilometrekarelik Yunan adası nedeniyle Yunanistan, 40 bin kilometrekare deniz yetki alanı talep ederek, Oruç Reis'i durdurmaya ve Doğu Akdeniz'i Türkiye'ye kapatmaya çalışmaktadır" dedi.

Türkiye Dışişleri Bakanlığı'nın yaptığı resmi açıklamada ise, Yunanistan'ın diyalog şansını kendi elleriyle kenara ittiği belirtilerek "Bölgedeki askeri varlığımız, herhangi bir tırmanmaya yol açma hedefi taşımamakta olup, tamamen, gerekmesi halinde meşru savunma hakkını kullanmaya yöneliktir. Sivil bir gemimize askeri müdahalede bulunulmasına tabiatıyla izin verilmeyecektir" denildi.

Yunanistan'ın Mısır ile 6 Ağustos Perşembe günü imzaladığı deniz yetki alanlarını belirleyen anlaşma, Türkiye ile Yunanistan arasındaki müzakerelerin yeniden askıya alınmasına neden oldu. Anlaşma, Girit ve Rodos adalarının kıtasahanlıklarının kısmen kullanılması şartıyla Mısır'ın kıtasahanlığı ile dikey bir koridor oluşturulmasını hedefliyor.

BBC Türkçe'nin haberine göre, Ankara'nın 'korsan' olarak tanımladığı anlaşmanın resmiyet kazanabilmesi için, iki ülke parlamentolarında onaylanması ve ilgili koordinatların Birleşmiş Milletler'e sunulması gerekiyor.

Türkiye ise, anlaşmanın ardından Oruç Reis araştırma gemisinin sismik çalışmalar için Akdeniz'e açılacağını, Pazartesi günü yayımladığı bir NAVTEX ile duyurdu. 10-23 Ağustos arası geçerli olacak NAVTEX kapsamında, Türk Silahlı Kuvvetleri'ne ait iki savaş gemisi de Oruç Reis'e eşlik ediyor. Yunanistan da aynı gün aynı bölge için NAVTEX ilan etti ve Türkiye'nin duyurusunun yasa dışı olduğunu kaydetti.

Almanya'nın başlatması beklenen arabuluculuk girişimi, Yunanistan'ın Mısır ile anlaşma yapması, Türkiye'nin de gemilerini yeniden ihtilaflı bölgeye göndermesi ile daha başlamadan son bulmuş oldu. Her iki tarafın denizde ve havada askeri varlıklarını artırıyor olmaları bölgedeki gerginliğin sıcak çatışmaya kadar varması riskini de beraberinde getiriyor.

Ege Denizi'nden kaynaklanan kıta sahanlığı, karasuları, adaların statüsü ve hava sahası hattı gibi konularda on yıllardır süren anlaşmazlıkların, özellikle son bir yılda Akdeniz'e de yayılması Ankara-Atina hattında çok daha sert bir sürecin başlamasına neden oldu.

Türkiye, 27 Kasım 2019'da Libya ile imzaladığı Deniz Yetki Alanlarını Sınırlandırma anlaşması ile Yunanistan'ın Girit, Karpathos ve Rodos adalarının güneyinde kalan bölgeyi kıta sahanlığı kapsamında gördüğünü ilan etmiş ve bu anlaşmayı BM'ye kaydettirmişti. Anlaşmanın uluslararası hukuka göre bir geçerliliği olmadığını savunan Atina, 1982 tarihli Uluslararası Deniz Hukuku Sözleşmesi'ne göre adaların kıta sahanlığı hakları olduğunu, Türkiye'nin ortaya koyduğu haritanın Yunanistan'ın egemenlik haklarını çiğnediğini ilan etmişti.

Avrupa Birliği (AB) de Yunanistan'ın açıklamalarını desteklemiş, Türkiye'nin 'yasa dışı' olarak tanımladığı hidrokarbon çalışmalarını durdurmasını talep etmişti. Siyasi alanda yaşanan bu gerilime rağmen, 2019'un ikinci yarısından itibaren Ankara ile yeni kurulan Atina hükümeti arasında diyalog kanalları açık tutuldu. Ancak Yunanistan'ın Fransa ile Türkiye arasında son dönemde giderek gerilen ilişkileri kendi lehine kullanma çabası ve başta AB olmak üzere uluslararası platformlarda köşeye sıkıştırmaya çalışması Ankara'nın tepkisini çekti.

Türkiye, Yunanistan'ın Kıbrıs Rum tarafı ile Akdeniz'deki diğer kıyıdaş ülkeler Mısır ve İsrail ile hidrokarbon faaliyetlerini devam ettirmesi, bunu yaparken de Türkiye ve Kıbrıs Türkleri'nin çıkarlarını göz ardı etmesine tepki duyarak pozisyonunu sertleştirdi.

21 TEMMUZ'DA TÜRKİYE'DEN İLK NAVTEX
Türkiye, 13 Temmuz'da Fransa'nın girişimiyle toplanan AB Dış İlişkiler Konseyi toplantısından bir hafta sonra 21 Temmuz'da 'denizcilere duyuru' anlamına gelen ilk NAVTEX'ini yayınladı ve Oruç Reis araştırma gemisinin Türkiye'nin BM'ye bildirdiği kıta sahanlığı sınırları ve 2012 yılında TPAO'ya verilen ruhsat sahaları içinde kalan bölgede sismik araştırmalar yapacağını ilan etti.

Yunanistan ise Türkiye'nin araştırma yapacağı alanların kendi kıta sahanlığı içerisinde olduğunu açıklayarak, sert tepki vermişti. Egemenlik haklarını koruma konusunda geri adım atmayacağını bildiren Yunanistan'ın teyakkuza geçerek bölgeye savaş gemilerini göndermesi, bunun üzerine Türk Deniz Kuvvetleri'nin Oruç Reis'e sağlanan güvenliği artırması bir anda sıcak çatışma tehlikesinin doğmasına yol açmıştı.

Taraflar arasındaki gerginlik, AB Dönem Başkanı sıfatıyla devreye giren Almanya Başbakanı Angela Merkel'in 22 Temmuz'da Erdoğan ve Miçotakis ile telefonda görüşmesi üzerine yatışmıştı. Ancak Ankara ve Atina arasında yeni bir diyalog sürecinin ilan edilmesinden bir gün sonra Yunanistan ile Mısır arasındaki deniz yetki sınırlandırma anlaşması imzalandı. Anlaşmanın 6 Ağustos'ta ilan edilmesinin hemen ardından Türk Dışişleri Bakanlığı'ndan yapılan açıklamada, Yunanistan-Mısır anlaşmasının 'yok hükmünde' olduğu çünkü iki ülkenin deniz sınırı olmadığı kayda geçirildi.

Yunanistan-Mısır anlaşmasına siyasi tepkinin ardından Türkiye'nin ilk somut tepkisi, 10 Ağustos sabah saatlerinde yayınlanan NAVTEX ile verildi. Duyuru, Oruç Reis gemisi ile ona eşlik edecek Ataman ve Cengiz Han gemilerinin 23 Ağustos'a kadar çalışacakları alanların koordinatlarını kayda geçirdi. Türkiye'nin NAVTEX'inden sadece saatler sonra Yunanistan da bir deniz duyurusu yayımladı ve Türkiye'nin ilan ettiği alanların Yunanistan kıta sahanlığı içinde olduğunu, dolayısıyla Türkiye'nin NAVTEX'inin yasa dışı olduğunu savundu.