SGK-SSK ve Bağkur'lu emekli maaşlarıyla ilgili yeni detaylar gelmeye devam ediyor. Son yıllarda 'sosyal güvenlik reformu' adıyla yapılan pek çok düzenleme, emeklilikle ilgili hesapları da değiştirdi. Çoğu kişi ne zaman, hangi şartlarda emekli olacağını dahi hesaplayamaz oldu. Bu karmaşık yapıyı basit bir şekilde anlatmaya çalıştık.
Bu tarihler önemli
Yeni düzenlemeyle emeklilikte 1 gün bile, 1 yıl farkedebiliyor. Bu nedenle, emeklilik yaşı ve prim gün sayısı hesaplanabilmesi için sigortalı çalışmaya başlanılan tarih ve yasal değişikliklerin yapıldığı andaki sigortalılık süresi önemli. SSK'lıların emekli aylığı hesaplamasında üç ayrı dönem ve üç ayrı hesap söz konusu. Bunlar şöyle:
Ekim 2008 sonrası düşük
2000 yılından önceki çalışmalar için gösterge sistemi esas alınıyor ve bu dönemde aylık bağlama oranı yüksek. Bu dönem içerisinde ne kadar çok prim ödenmişse, emekli aylığı o kadar yüksek oluyor. İkincisi, 2000 sonrası ile 2008 Ekim ayı öncesi dönem. Bunda da aylık hesabında gösterge sistemi yerine TÜFE (tüketici enflasyonu) ve gelişme hızının birlikte dikkate alındığı güncelleme katsayısı sistemi uygulanıyor. Bu tarihler arasında aylık bağlama oranı düşük olduğu için ödenen primlerin etkisi biraz daha az. 1 Ekim 2008 sonrası dönem kritik. Bu dönemdeki hesaplamalarda güncelleme katsayısı hesaplanırken milli gelir gelişme hızının yüzde 30'u dikkate alınıyor. Dolayısıyla üç dönem içerisinde en düşük aylık bağlama oranı bu dönemde oluşuyor.
Aylık nasıl yükseltilir?
Aylıkları yükseltmenin birkaç yöntemi var. Emekli aylığını yükseltecek en basit çözüm prime esas kazanç tutarının yüksek gösterilmesi. Yani SGK'ya yüksek ücret seviyesinden prim yatırmak. İşverenlerinin gerçek ücretleri üzerinden prim yatırıp yatırmadığını kontrol etmek sigortalı açısından çok önemli. Aksi takdirde, emeklilikte hayal kırıklığı yaşanabilir. Emekli aylığını yükseltecek bir diğer yöntem, Ocak 2000 dönemi öncesi askerlik ve doğum borçlanmaları. Bu dönem için borçlanma yapılırsa, bir de tavandan yani en yüksekten ödeyerek borçlanılırsa emekli aylığını yükseltmek mümkün.
Memurlarda durum
Emekli aylığı konusunda memurlarla ilgili hesaplama yapmak daha kolay. Memurun emekli aylığını; memurun derecesi, kademesi, hizmet süresi ve ek göstergesi belirliyor. Memurların emekli aylığını en çok etkileyen husus ise ek gösterge. Bu da memurun görevine ve unvanına göre belirleniyor. Ekim 2008'den önce göreve başlayan memurların emekli aylığı hesaplamasında gösterge ve katsayı sistemi esas alınıyor.
Ortalama kazanca göre
Bu hesaplamaya göre, 25 yıl hizmet vermiş memurun aylık bağlama oranı yüzde 75. Yani ortalama aylık kazancın yüzde 75'i emekli aylığı olarak bağlanıyor. Ekim 2008 sonrası ilk kez sigortalı olan memurlar 25 yıl çalışma karşılığı ancak ortalama aylık kazançlarının yüzde 50'sini yani yarısını emekli aylığı olarak alabiliyor. Dolayısıyla bu durum, eski memurların emekli aylığı ile yeni memurların emekli aylıkları arasında ortalama yüzde 30'luk fark doğmasına neden oluyor.
Bağkur'da prime bakın
Bağkurlu'nun emekli aylığının hesaplanmasında aynı SSK'lılar gibi üç dönem çalışmaları ve bu çalışmaların karşılığında belirlenen aylık bağlama oranı söz konusu. Bağkurlu 2000 öncesi dönemde yüksek gelir düzeyi üzerinden yani yüksek basamaktan prim ödemişse, emekli maaşı daha yüksek oluyor. 1 Ekim 2008 sonrasında prim ödemesi başlamışsa emekli aylığı daha düşük hesaplanıyor. Bu nedenle, emekli aylığının yüksek olmasını isteyen Bağkurluların, prime esas kazançlarını yükseltmeleri, yüksekten prim ödemeleri menfaatlerine olur.
PRİM ORTALAMANIZ EMEKLİ MAAŞINI DOĞRUDAN ETKİLİYOR
Soru: 1993 yılı şubat ayında çalışmaya başladım. 30 Haziran 2019 itibarıyla da çalıştığım bankadan ayrıldım. Prim günü ve çalışma sürem dolmuş olmasına rağmen yaşa takıldım. 1969 doğumluyum ve 54 yaşında emekli olacağım. Çalıştığım süre içinde tüm SGK primlerim tavandan yatırıldı. Emekliliğe kalan 4 yıl içinde sigorta primi ödemek ile ödememek arasında farklı görüşler var. Ödeme ya da ödememe durumunda emekli maaşım nasıl etkilenir?
Cevap: Emekli aylığı, en basit anlatımıyla, üzerinden prim ödenen kazançların ortalaması ile prim gün sayısına göre hesaplanan aylık bağlama oranının çarpımından oluşuyor. Bundan sonraki süreçte prim ödememeniz halinde, bugün itibarıyla bağlanacak emekli aylığınızda azalma söz konusu olmaz. Son prime esas kazancınızın altında olmamak koşuluyla çalışmaya devam etmeniz halinde aylık bağlama oranınız, dolayısıyla emekli aylığınız artar. Ancak son prime esas kazancınızın altında kazanç üzerinden prim ödemek suretiyle çalışmaya devam etmeniz halinde emekli aylığınız artmaz. Hatta bundan sonraki prime esas kazanç tutarlarınıza ve prim ödeme süresine bağlı olarak prime esas kazanç ortalamanız düştüğü ölçüde emekli aylığınızda azalma söz konusu olabilir.
Kaynak: Posta
