İŞGÖRMEZLİK ÖDENEĞİ:
Çalışanlar raporlu oldukları dönemler için SGK'dan para alabiliyor. 3 çeşit geçici işgörmezlik ödeneği bulunuyor:
● Çalışan işyerinde bir kaza geçirmiş veya işiyle alakalı olarak meslek hastalığından ötürü rapor almış ise SGK rapor parası ödüyor. Burada geriye doğru prim ödeme şartı aranmıyor.
● Hastalık veya herhangi bir rahatsızlıktan dolayı rapor alınmış ise çalışanın rapor tarihinden önce 90 gün prim ödemiş olması şartı ile rapor parası alma hakkı bulunuyor.
● Kadınlar 8+8 hafta doğum parası alabiliyor. Yine 90 gün prim şartı aranıyor.
MALULEN EMEKLİLİK:
Çalışanların iş hayatında iş yapabilme kabiliyetlerini belli oranda kaybedecek kadar bir sağlık sorunu yaşamaları durumunda, onları koruyan bir sistem olarak malulen emekliliği görüyoruz. Burada en önemli şart olarak bu rahatsızlığın sigortalı olunan tarihten sonra ortaya çıkmış olması. İş gücünü kaybetme oranı olarak yüzde 60 şartı bulunuyor. Malulen emeklilikte gerekli şartların sağlanması yanında, sigortalının talep etmesi de isteniyor. Malulen emekli olanlar artık bir başka işte çalışamıyor. Çalışması halinde ise emekli maaşı kesiliyor. Malulen emeklilik için gerekli şartları şöyle sıralayabiliriz:
● Sigortalının en az yüzde 60 oranında iş gücü kaybıyla malul sayılması.
● En az 10 yıldan beri sigortalı olup, toplam 1800 gün prim ödemesi. Başkasının sürekli bakımına muhtaç derecede malul olan sigortalılar için ise sigortalılık süresi aranmıyor ancak 1800 gün (5 yıl) prim isteniyor.
● Maluliyeti nedeniyle sigortalı olarak çalıştığı işten ayrıldıktan veya işyerini kapattıktan/devrettikten sonra kuruma yazılı olarak başvurması.
HAKLI FESİH İMKANI:
İş Kanunu; sağlık sorunlarını, işten ayrılma ve iş akdini bildirimsiz olarak feshetme gerekçesi olarak sayıyor ve bunu da 24 ile 25. maddelerinde düzenliyor. Burada hak sadece çalışana değil, işverene de tanınıyor. İş sözleşmesinin konusu olan işin yapılması ve işin niteliğinden doğan bir sebeple, işçinin sağlığı veya yaşayışı için tehlikeli oluşursa çalışan iş akdini feshedip tazminatını alabiliyor. Yine işçi, sürekli olarak yakından ve doğrudan buluşup görüştüğü işveren yahut başka bir işçi bulaşıcı veya işçinin işi ile bağdaşmayan bir hastalığa tutulursa da aynı hakkı kullanabiliyor. İşveren açısından bakıldığında ise çalışanların sağlık sorunları yüzünden iş akdini feshetme hakkı tanınıyor.
ENGELLİYE ERKEN MAAŞ:
Malulen emeklilikten farklı olarak engelli çalışanlar için de erken emeklilik imkanı getirilmiş durumda. Üstelik engelli çalışanlar için emeklilikte yaş şartı da aranmıyor. İlk sigortalı oldukları tarihe göre belli prim ve süre emeklilik için yeterli oluyor. Engellilik oranı en az yüzde 40 olan SSK'lı ve memur çalışanlar vergi indiriminden faydalanarak erken emeklilik imkanına kavuşuyor. Yaş şartı aranmazken, sigortalılık süreleri 15-20 yıl arası, prim gün sayısı da 3600 ile 4400 arasında değişiyor. Bağ-Kur'lulara ise 2008'den sonra bu hak tanındı. Erken emeklilikten yararlanmak için öncelikle vergi indirimi almak gerekiyor. Defterdarlık ya da vergi dairelerine müracaat ederek işlemler başlatılabiliyor. Başvuru için kimlik belgesi, dilekçe ve işyerinizden sigortalı çalışıldığına dair belge yeterli oluyor. Sonrasında bir hastaneden engellilik derecesini raporla tespit etmek gerekiyor. Bağ-Kur'luların vergi indirimi almalarına da gerek yok. Rapor almaları yetiyor.
ANNELERE ÖZEL İNDİRİM
Başkasının bakımına muhtaç derecede engelli çocuğu olan annelerin 1 Ekim 2008 sonrası primlerinin 4'te 1'i toplam primlerine ekleniyor. Bu süre yaş şartından da düşülüyor. Örneğin; anne 10.05.1992'de sigortalı olmuş, 01.10.2008'e kadar 3 bin günü birikmiş, 2008'den sonra da 4 yıl çalışmış olsun. Annemizin emeklilik şartları 20 yıl 48 yaş ve 5525 gün. 01.10.2008'den sonra 4 yıl çalıştığı için primlerine 1 yıl daha eklenecek. Böylece toplam primleri 4800 gün olacak. 48 olan yaş şartı da 47'ye indirilecek.
FARUK ERDEM SORULARINIZI CEVAPLIYOR/ TAKVİM'E SORUN
ekonomi@takvim.com.tr
BORÇLANMAYLA TARİHİ ÖNE ÇEKERSİNİZ/SİZDEN GELENLER
SSK giriş tarihimden önce askerlik görevimi yaptım. Sigortam sisteme giriş tarihimden mi, yoksa askerlik tarihimden mi başlar? Yusuf ŞANLI
SSK emeklilik şartlarına göre, işe başlamadan evvel askerliği yapanların daha sonra askerlik borçlanması yapıp ödemeleri durumunda işe başlama tarihi öne çekilir. İlk işe girişi askerden önce olanlar askerliği borçlanarak prim günlerine ilave ettirir ancak yaş ve kademeden herhangi bir düşüm söz konusu olmaz.
MAAŞI PRİM BELİRLER
Babam son yapılandırmadan yararlanıp tarım Bağ-Kur üzerinden emekli oldu. Maaşı 780 lira civarı. Babamın maaşı neden bu kadar düşük? Eyüp ÖKSÜZ
Emekli maaşını yatırdığınız primler belirliyor.
BES'E DAHİL OLABİLİRSİNİZ
Almanya'da yaşıyorum ve işçiyim. Ev hanımı eşim ve kendim için Türkiye'de bireysel emeklilik için yatırım yapabilir miyim? Muhammed AKİL
BES sistemi özel bir emeklilik sistemi. Özel şirketler tarafından yürütülüyor. Dolayısıyla siz de bu sisteme dahil olabilirsiniz.
ÇALIŞMA VAR
Öğretmen atamalarında açıktan yeniden atama müracaatı olacak mı? Kurtcebe ASLAN
Öğretmenlerle ilgili önemli bir yasa çalışması başladı. Burada atama ile ilgili de bölümler olacaktır. Ancak şu anda duyurulan bir açıktan atama yok.
İSTİFA EDEN İŞSİZLİK MAAŞI ALAMAZ
3.5 yıldır bir mağazada çalışıyorum. İstifa edip işten ayrılmayı düşünüyorum. İşsizlik maaşı alabilmek için ne yapabilirim? Ayşe SUCU
İşsizlik sigortasından yararlanabilmek için kendi istek ve kusurunuz olmadan, işverenlikçe haksız olarak işten çıkartılmış olmanız gerekir.
RAPOR ALMALISINIZ
24.07.1982 doğumluyum. Yüzde 40 raporum var. 07.03.2007 sigorta başlangıcım, 3600 prim gün sayım mevcut. Engelli olarak yüzde 60 rapor alırsam, malulen emekli olabilir miyim? 15 yılı doldurup yüzde 80 rapor alırsam, malulen emekliliğimi engelli emekliliğine çevirebilir miyim? Kenan ATALAY
İhtimal yerine bütün bunlar olduktan sonra bakmak lazım. Ancak biz kuralı hatırlatalım. Önce vergi dairesine gideceksiniz ve hastaneye sevkinizi isteyeceksiniz. Eğer yüzde 40 ve yukarı vergi indirimi alırsanız erken emekli olursunuz. Doktorlar malul olduğunuza karar verirlerse malulen emeklilik için müracaat edersiniz.
MAAŞINIZ DÜŞMEZ
Polis memuruyum. 24 yıl, 3 ay hizmet sürem bulunuyor. Malulen emekli olma durumum var. Normal polis emekli maaşı mı alırım, yoksa daha düşük mü? Ayrıca 3600 ek gösterge malulen emeklileri de kapsar mı? Recai ERDOĞDU
Malullük emekli aylığının bağlanma sistemi ile normal emekli olanlara emekli aylığı bağlanma sistemi aynıdır. Hiçbir farklılık bulunmamaktadır. Emeklilik ikramiye tutarları farklı olmaktadır. Farklılığın nedeni çalışılan tam hizmete karşılık ödendiği için normal emekli olanlar çalıştıkları süre kadar, malulen emekli olanlar da çalıştıkları süre kadar hesaplanan tutarda emeklilik ikramiyesi alabilmektedirler. 3600 ek gösterge çıktığında kimleri kapsayacağını göreceğiz.
TAZMİNAT ALAMAZSINIZ
5 yıldır özel sektörde çalışıyorum. Sağlık Bakanlığı'nda kadrolu işe girdim. İşyerimden tazminat alma hakkım var mı? Şaban TATAR
Memur olduğunuz için istifa etmeniz, tazminat kazandırmaz maalesef. Ancak eğer 9 Eylül 1999 öncesi sigortanız varsa tazminat alabilirsiniz.
SÖZLEŞME BELİRLER
Taşeron firmada çalışıyorum. Firmanın çalıştığım yer ile sözleşmesi bitti. Yeni bir taşeron firma geldi. Ben de o firmada aynı yerde çalışmaya devam etmek istiyorum ama eski sözleşmemde 'iki yıl çalışamazsın' maddesi var. Bunun yasal bir geçerliliği var mıdır? Erol ŞEN
Siz bir işyerinde görev yapsanız da taşeron firmanın elemanısınız. Eğer sözleşmesi biten firmadan ayrıldıysanız, yeni firma ile sözleşme yapabilirsiniz. Ancak eski firmayla sözleşmeniz devam ediyorsa, onların vereceği işi yapacaksınız. Sözleşmenizdeki 2 yıl çalışamaz maddesi tam anlaşılamıyor.
ekonomi@takvim.com.tr
DİĞER