Turgut Özal döneminde diplomat olarak ilk görev yeriniz Çin'di. Bugün tüm gözlerinin çevrili olduğu Çin ve Uzak Doğu'da neler oluyor? Çin ve Hindistan 17-18'inci yüzyıla kadar dünyanın en büyük ekonomileriydi. Onun için şimdi yükselmeleri değil, geri dönüşleri bahis konusu. İkinci Dünya Savaşı sonrası dönemde ABD dünya liderliğini ele geçirdi. Hala önemli küresel kararlarda ABD'nin damgası var ama başta Çin ve Hindistan olmak üzere Asya-Pasifik ülkeleri Gayri Safi Milli Hasıla bakımından ABD'nin önüne geçmiş durumda. Dünyanın şu anda ekonomik lideri Asya-Pasifik bölgesi.
Amerika çöküyor mu?Amerika, her şey mevcut haliyle devam ederse, önümüzdeki 15-20 yılda Asya-Pasifik'in dinamik güçleri tarafından geride bırakılacak. Adeta 'Üçüncü Dünya' ekonomisine dönüşecek. Tam da bu yüzdendir ki Trump "Önce Amerika" sloganı ile iktidara yürüdü.
Yani ABD, küresel liderlikten ayrılıyor mu? Trump, "Artık biz dünyanın jandarması olmayacağız. Olacaksak da istifade edenler bunun bedelini ödesinler" diyor. Kuzey Kore ile yaşanan son füze krizi sırasında Güney Kore ABD'den savunma füzeleri isteyince, Trump "2 milyar dolar verirseniz getiririz füzeleri" dedi. Yani böylesi bir kriz anında bile parasını istedi.
Yani gücü mü bitiyor? ABD'nin elindeki en önemli güç, sürekli karşılıksız dolar basan FED ve Pentagon. Dolayısıyla, önünde yaklaşık 15 yıl kadar süre varken ABD, askeri pazularını kullanarak Çin'in önünü kesmek, kaybedilen gücü yeniden kazanmak istiyor.
Trump'ın planı kapalı ekonomiye mi geçmek?ABD, kaçırılan sermayeyi, beyin göçünü, enerji ve teknoloji yatırımlarını ülkeye geri çekmeye çalışıyor. TTİP ve Asya Pasifik Yatırım ve Ticaret Ortaklığı'nı iptal etti. NAFTA'yı sorguluyor. Yük paylaşımı ısrarı ciddiye alınmazsa NATO'yu gözden çıkarabileceğini hissettiriyor.
Soğuk Savaş sonrası dünya krizde mi? Çin ve Hindistan kaliteli büyüme temelinde yükselmesini hızlandırdı. Silahla, istihbaratla, teknoloji laboratuvarlarında, ticaret ve yatırım başkentlerinde, enerjinin, suyun, gıdanın denetimini elinde bulunduranlar söz sahibi olacaklar. Uluslararası kurumların, devletlerin, şirketlerin, silahlı kuvvetlerin, suç örgütlerinin yeniden şekillenmesine, kaynakların ve pazarların paylaşılmasına yeni fırsatlar çıkacak.
Küresel liberal kapitalizm kriz mi yaşıyor?Hiç krizlerden çıkmadı ki. Kapitalizm, tanınmayacak ölçüde evrildi. Batı kapitalizmi, muhafazakar, himayeci bir niteliğe büründü. İkinci Dünya Savaşı sonrasında Bretton Woods'un yarattığı Washington Konsensüsü'nün süsleri döküldü; şimdi "Pekin Konsensüsü" bayağı cazip hale gelemeye başladı.
Batı neyi kaybediyor? Artık refah toplumlarında insanlar gelir, konfor ve zevklerini feda etmemek için daha az çocuk sahibi olmayı tercih ediyorlar. Ölümler azaldı. Yani dünyanın gelişmekte olan ve yoksul kesimlerinde genç nüfus tırmanışa geçerken, yaşlı nüfus artıyor. Kapitalizmi aşındıracak önemli gelişmelerden biri bu olacak. Avrpa'da enerji ve iş gücü pahalı hale geldi. Teknoloji artık dünyanın her yerinde geliştirilebiliyor. Çin Batı'dan aldığı teknolojiyi geliştirdi ve daha da ileriye taşıyor.
ABD Çin'i nasıl kontrol altına almaya çalışıyor? ABD, 1.4 milyarlık Çin'i, çevreleme stratejisi ile 1.1 milyarlık Hindistan üzerinden dizginlemek istiyor. Japonya da aynı şekilde Orta Asya'da Myanmar'da, Vietnam'da ve Moğalistan'da etkin olmak suretiyle Çin'i çevreliyor.
Çin, AR-GE'ye ne kadar para ayırıyor?2016 yılında 300 milyar dolar harcadı. Çin artık marka çıkarıyor, teknolojide, tasarımda, inovasyonda küme atlıyor, savunma ve uzay sanayiinde etkinleşiyor. Açık denizlerde yol alan donanma inşa ediyor.
Enerjisini nasıl karşılıyorlar?Hızlı büyümeyi desteklemek için dışarıdan daha fazla enerji getirmeleri gerekiyor. Özellikle de Körfez Bölgesi'nden, Afrika'dan... Çin, 2030'a kadar günlük 12 milyon varil ithal etmek zorunda. Bu rakam, bugün Suudi Arabistan'ın üretiminden daha fazla. Ayrıca Rusya, Çin'in en büyük ticaret ortağı. İkisinin arasında Batı'ya karşı bir 'mantık evliliği' var.
Pasifik Okyanusu bölge için neden önemli?Amerika 7'inci Filo ile bu yolları kontrol ediyor. Yarın bölgede bir kriz çıkarsa Malakka Boğazı'ndan geçen petrol, doğal gaz, maden, mineral taşıyan gemileri ABD tarafından durdurulursa Çin ekonomisi çökebilir.
Çin'in ileriye dönük planları nelerdir?Çin, 2050 vizyonu ile dünya liderliğini gerçekleştirmeye çalışıyor. "Tek çocuk nesli" askeriyede, hükümette ve iş dünyasında iktidara yürüyor.
Küresel bir kriz yaşanıyor. 3. Dünya Savaşı çıkar mı? 3. Dünya Savaşı çoktan çıktı da devletler arasında değil onların vekilleri arasında cereyan ediyor. Şu anda Ortadoğu'da vekiller aracılığıyla savaşlar yürütülüyor. Artık doğrudan devletlerin yer alacağı, bir bir savaş her an çıkabilir. Bu savaş Asya-Pasifik'ten çıkar.
Neden, Ortadoğu'da çıkmyor? Asya-Pasifik'te çok büyük zenginlik, çok derin jeopolitik gerilimler var. Söz gelimi, Kuzey Kore'nin çılgın lideri Kim Jong Un ABD'nin bir denizaltısını Kore Yarımadası açıklarında askeri tatbikatlar sırasında kaza ile vurursa bu savaşı tetikleyebilir. Kore yarımadası karışır, Kore karışınca Çin karışır, arkadan Japonya ve Rusya, ABD derken iş küresel bir savaşa doğru yol alabilir.
AB'nin geleceğini nasıl görüyorsunuz? Euro bölgesi öyle görünüyor ki daha kötüye gidecek. Yunanistan'dan sonra İspanya, Portekiz, İtalya ve Fransa da ekonomi açısından çökme sürecine girebilir. İngiltere'nin AB'den ayrılması ile Brüksel daha da zayıflayacak.
ESAT'TAN VAZGEÇTİ
ABD'nin Suriye planı nedir?ABD, ilk olarak Esad'ı devirmek istiyordu. Bugün DEAŞ'ın varlığı, YPG'nin meşruiyeti ve silahlandırılması, belli toprakları ele geçirmesine paravan oldu. Baştan itibaren Suriye'nin bölünmesinin planlandığı, Doğu Akdeniz'e çıkışı olan bir Kürt 'devletçik' yaratılmak istenildiği anlaşılıyor.
Bu ABD'nin enerji politikasının bir parçası mı?ABD'nin bölgede ikinci bir İsrail oluşturmak istediği, buna karşı çıkacak en önemli iki bölgesel ülkenin İran ve Türkiye olacağını görüyoruz. Kurulmak istenen Kürt devletinin en büyük destekçisi ise İsrail. Bunu kendi ülkesinin güvenliği ve bekası bakımından jeopolitik anlamda oldukça önemli buluyor.
KUŞAK YOL PROJESİ
Çin, 21. Yüzyıl'ın en vizyoner projesini ortaya attı. Tek Kuşak Tek Yol, adeta ahtapot gibi bir proje. Bir kolu, eski İpek Yolu'nu karadan izliyor. Orta Asya, Kafkaslar ve Türkiye üzerinden Avrupa'ya uzanan bir ekonomik koridor yaratıyor. Çin'den Londra'ya kargo treni 12 bin kilometreyi 18 günde tamamlıyor. Diğeri ise Güney Çin Denizi ve Hint Okyanusu'nu eski deniz yollarını izleyerek geçiyor ve Doğu Akdeniz'e kadar geliyor. Bir diğer kol da Pakistan'ın Körfez bölgesinin hemen ağzındaki Gwadar Derinsu Limanı'ndan başlayıp Huncarab'tan Çin'in Sincan Özerk Uygur Bölgesi'ne giriyor. Malakka Boğazı'ndan geçen yolu neredeyse 4 kat daha azaltıyor. Myanmar üzerinden de ayrı bir hat kuruyor. Hatta Rusya üzerinden Saint Petersburg'a erişen başka bir hat daha düşünülüyor.
Ali DEĞERMENCİ
