Matbaanın icadıyla birlikte kâtiplerin, hattatların işsiz kalacağı söylendi. Oysa matbaa yalnızca yazının yayılmasını hızlandırdı; bambaşka meslekler doğurdu. Daktilo çıktığında sekreterlere ihtiyaç kalmayacağı düşünüldü, tam tersine ofislerde "daktilo sekreterliği" diye yeni bir meslek ortaya çıktı.
İŞİN SIRRI DEĞİŞİME AYAK UYDURMAKTA
Radyo ve televizyonun yaygınlaşması gazeteciliğin sonunu getirecek denmişti; oysa medya daha da büyüdü. Bilgisayarlar geldiğinde memurların işsiz kalacağı konuşuldu, bilgisayar kullanmayı öğrenenler iş gücünde öne geçti. İnternetin gelişiyle kütüphaneler, kitapçılar bitecek sanıldı, ama yeni dijital yayıncılık ve bilgi ekonomisi doğdu.
Bugün aynı tartışma yapay zeka için sürüyor. Evet, bazı işler dönüşüyor; kimi görevler makineler tarafından üstleniliyor. Ama her defasında gördük ki teknoloji, işsizliğe neden olmuyor aslında "işin şeklini" değiştiriyor. Asıl mesele, değişime ayak uydurmakta.
İnsanlığın tarihi boyunca teknolojiye karşı en büyük direnç "işimizi elimizden alacak" korkusu oldu. Oysa belki de doğru soru şudur: Yeni teknolojiler hangi işleri elimizden alacak değil, bize hangi yeni kapıları açacak?
ADINI DUYMADIĞIMIZ YENİ SEKTÖRLER ÇIKACAK
Peki yapay zeka hangi kapıları açacak? Sağlıkta teşhis süreçlerinden kişiselleştirilmiş tedavilere kadar yepyeni imkânlar sunacak. Eğitimde her öğrencinin ihtiyacına göre uyarlanmış öğrenme yöntemleri ortaya çıkacak. Hukuk, finans ve kamu hizmetlerinde hız ve verimlilik artacak. Kreatif sektörlerde —reklamcılıktan sinemaya kadar— yeni üretim biçimleri doğacak. En önemlisi de, henüz adını bile koyamadığımız yeni meslekler hayatımıza girecek.
Bugün şimdiden yeni iş alanları doğuyor. "Prompt mühendisliği" adı verilen alan, yapay zekâya doğru soruları sorma ve doğru çıktıları alma üzerine kurulu yepyeni bir uzmanlık. Veri etik uzmanları, algoritmaların adil, şeffaf ve insan haklarına uygun çalışıp çalışmadığını denetlemek için aranır hale geliyor. Otonom araçlar geliştikçe, klasik şoförlük yerine araç gözetmenliği ve güvenlik kontrolü gibi roller öne çıkacak. Dijital içerik üretiminde, yapay zeka destekli tasarımcılar, metin denetçileri ve sanal prodüksiyon ekipleri yaygınlaşacak.
MESLEKLER BİTMEYECEK DÖNÜŞECEK
Kısacası, her devrim niteliğindeki buluş gibi yapay zeka da bazı işleri tarihe gömecek; fakat aynı zamanda hiç hayal etmediğimiz yeni meslekleri doğuracak. Tarihin bize öğrettiği şey şu: Teknoloji işimizi elimizden almak için değil, ufkumuzu genişletmek için geliyor.
Elbette her teknolojik dönüşüm gibi yapay zekânın da bazı alanlarda daralmaya yol açması kaçınılmaz. Tekrara dayalı ve düşük yaratıcılık gerektiren işler risk altında. Çağrı merkezlerinde basit müşteri taleplerini yanıtlayan görevler otomasyona devredilecek. Rutin muhasebe kayıtları, standart sözleşme hazırlıkları ya da basit çeviriler de giderek makineler tarafından yapılacak.
Ama bu tabloya sadece "bitmek" gözüyle bakmamak gerek. Çünkü işin özü değişiyor, yok olmuyor. Müşteri temsilcileri artık daha karmaşık ve insani ilişki gerektiren durumlarda öne çıkacak. Muhasebeciler, veri girişi yerine danışmanlık ve analiz hizmetleri sunacak. Gazeteciler, yapay zekânın ürettiği ham bilgiyi yorumlayan, ona bağlam katan, insan hikâyesine dönüştüren rolüyle daha da değerli olacak.
Yani bazı sektörlerde işin "rutin tarafı" kaybolurken, insanı öne çıkaran tarafı güçlenecek. Bu nedenle meseleye karamsarlıkla değil, yeniden öğrenme ve uyum sağlama fırsatı olarak bakmak daha doğru.
