Hem çalışanlar hem işverenler asgari ücrete Temmuz'da ara zam için verilecek karara çevrildi. Gözler Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı Vedat Bilgin'in işçi ve işveren temsilcileriyle yapacağı toplantıya çevrilirken, yapılacak artış sadece asgari ücretlileri değil, hemen herkesi etkileyecek.
* Ara zam kararı çıkarsa asgari ücret nasıl belirlenecek?
Kararı işçi, işveren ve hükümet temsilcilerinden 5'er üyenin olduğu Asgari Ücret Tespit Komisyonu verecek. Komisyonda işçi tarafını Türk-İş, işveren tarafını Türkiye İşveren Sendikaları Konfederasyonu (TİSK) temsil edecek.
* Belirlenecek zam ne kadar süre için geçerli olabilir?
Asgari Ücret Tespit Komisyonu, Temmuz 2023'e kadar geçerli olacak asgari ücreti belirleyebileceği gibi, tespit edilecek ücret 2022'nin sonuna kadar da uygulanabilir. Beklenti, belirlenecek ücretin 6 ay boyunca uygulanacağı yönünde. Komisyonun Aralık ayında da yeniden toplanıp 2023'te uygulanacak ücreti belirlemesi bekleniyor.
*Asgari ücret artışında hangi kriterler dikkate alınacak?
Asgari ücrete artışta özellikle enflasyonun yansıtılması üzerinde duruluyor. Bu açıdan 6 aylık enflasyon oranının ya da yıllık enflasyon farkının yansıtılması söz konusu olabilecek. Henüz net olmamakla birlikte tahminler yıllık enflasyon farkının yansıtılabileceği yönünde. Bu formül uygulanırsa yıllık enflasyon oranı ile geçtiğimiz Aralık ayında yapılan zam oranı arasındaki fark maaşlara yansıtılabilir.
* Enflasyon artışı nasıl yansır?
Ocak-Mayıs enflasyonu yüzde 35.64 olarak gerçekleşti. Merkez Bankası'nın geçen hafta açıkladığı Piyasa Katılımcıları Anketi'nde Haziran enflasyonu tahmini ise yüzde 3.77 çıktı. Bu tahmine göre, enflasyon ilk 6 aylık yüzde 40.75'e, yıllık yüzde 76.60'a ulaşabilecek. Ara zam için 6 aylık enflasyon formülü uygulanırsa asgari ücret yüzde 40.75 artışla 4 bin 253 liradan 5 bin 986 liraya çıkabilecek. Aralık'ta yapılan yüzde 50.5'lik zam oranı, Temmuz'da açıklanacak yıllık enflasyona tamamlanacak şekilde zam yapılırsa da asgari ücret yüzde 26.10 (76.60-50.50) artacak. Bu durumda net asgari ücret 5 bin 363 lirayı bulacak.
* Prim desteği gelir mi?
Asgari ücrete Ocak'tan itibaren vergi desteği hayata geçirildi. Temmuz'da da bir prim desteğinin söz konusu olup olmayacağı merak ediliyor. Halen brüt asgari ücret içerisinde 750,60 liralık prim kesintisi bulunuyor. İşveren açısından da 875,70 liralık prim maliyeti var. Asgari ücretliden hiç prim kesintisi yapılmasa, işveren zam yapmadan işçinin geliri 5 bin 4 liraya çıkıyor. Hem prim desteği hem de işverenin yapacağı artışı içeren bir ara zam formülü uygulanabileceği de konuşuluyor. Bu durumda artışın bir kısmı devlet desteğiyle karşılanabilecek.
* Asgari ücret başka kimleri etkileyecek?
Asgari ücret sadece asgari ücretlileri değil, geniş bir kesimi etkileyecek. Örneğin asgari ücret yüzde 26.10 artışla brüt 6 bin 310, net 5 bin 363 lira olursa, ödemeler şöyle değişecek:
- Halen işsizlik maaşı damga vergisi kesilmiş olarak en az bin 986, en çok 3 bin 972 lira. Asgari ücret yüzde 26.10 zamlanırsa bu maaş 2 bin 504-5 bin 9 lira aralığına çıkacak.
- Staj yapan gençlere net asgari ücretin yüzde 30'undan az ücret ödenemiyor. En düşük ücret bin 276 lira. Bu tutar bin 609 liraya çıkabilecek.
- En düşük ihbar ve kıdem tazminatı da asgari ücretle yükselecek. Halen işten çıkartılan asgari ücretlinin kıdem tazminatı çalıştığı her yıl için 5 bin 4 liradan hesaplanıyor. Bu tutar, 6 bin 310 liraya yükselebilecek.
- Asgari ücretliler doğum izninde 12 bin 454 lira iş göremezlik ödeneği alıyor. Bu tutar da 15 bin 704 liraya çıkabilecek.
- Doğum izni sonrası yarı zamanlı çalışma yapanların çalışmadıkları sürenin ücretini brüt asgari ücret üzerinden devlet ödüyor. İŞKUR, birinci doğumda 4 bin 966, ikinci doğumda 9 bin 932, üçüncü doğumda 14 bin 898 lira yarı zamanlı çalışma ödeneği veriyor. Çalışan işverenden de yarım maaş alıyor. İŞKUR'un ödeyeceği tutar ilk doğumda 6 bin 262, ikincide 12 bin 524, üçüncüde 18 bin 786 liraya ulaşabilecek.
- Asgari ücretlilerin rapor paraları da artacak. Günlük ödeme ayakta tedavide 111,20, yatarak tedavide 83,40 lira olarak uygulanıyor. Asgari ücret yüzde 26.10 artarsa ayakta tedavide günlük 140,22, yatarak tedavide 105,17 lira verilebilecek.
- 65 yaş, engelli ve evde bakım aylığı gibi sosyal yardımlardan yararlanmak kolaylaşacak. Kişi başı gelir sınırı yükselecek.
- Sigorta primleri, Genel Sağlık Sigortası primleri yükselecek.
* Erken emeklilik için yapılacak borçlanma tutarları değişecek mi?
Asgari ücret artarsa en düşük ve en yüksek borçlanma tutarları da değişecek. 1 aylık borçlanma için en düşük tutar brüt asgari ücretin yüzde 32'si. En yüksek ise bunun 7.5 katı. Halen 1 aylık borçlanma için en az bin 601 lira ödenirken, bu tutar eğer asgari ücret yüzde 26.10 artarsa 2 bin 19 lira olabilecek. Borçlanma planlayanların bu nedenle buna dikkat etmeleri gerekiyor.
MEVCUT ASGARİ ÜCRET (TL/AY)
Brüt asgari ücret 5.004,00
SGK primi% 14 700,56
İşsizlik sig. primi % 1 50,04
Kesintiler toplamı 750,60
Net asgari ücret 4.253,40
YÜZDE 40.75 ARTARSA (TL/AY)
Brüt asgari ücret 7.043,13
SGK primi % 14 986,04
İşsizlik sig. primi % 1 70,43
Kesintiler toplamı 1.056,47
Net asgari ücret 5.986,66
YÜZDE 26.10 ARTARSA (TL/AY)
Brüt asgari ücret 6.310,04
SGK primi % 14 883,41
İşsizlik sig. primi % 1 63,10
Kesintiler toplamı 946,51
Net asgari ücret 5.363,53
