İttifak partilerinin oyları nasıl hesaplanıyor?
İttifak partileri için kullanılan oylar, ittifaktaki her bir partinin kendi oyu ile ittifakın ortak oylarından oluşuyor. İttifakın ortak oyları ise şu demek: Oy pusulasındaki "ittifak alanı"nda bulunan partilerden birine değil de bu alana basılan oylar geçerli sayılıyor ve ittifakın ortak oyları hanesine yazılıyor. Bu ortak oylardan ise, ittifak partilerine yasada belirtilen yönteme göre hesaplanan bir pay düşüyor. İttifaktaki partilerin, ittifakın ortak oylarından aldığı pay ise ilçe seçim kurullarında sandık tutanaklarının birleştirilmesi sırasında hesaplanarak, partilerin kendi oylarına ekleniyor.
İttifak ortak oyları partiler arasında nasıl pay ediliyor?
İttifaktaki partilerin, ittifakın ortak oylarından alacağı pay ise şöyle hesaplanıyor: Önce ittifaktaki partinin tek başına aldığı oy, ittifak partilerinin toplam oyuna bölünüyor. Daha sonra elde edilen katsayı ittifakın ortak oyu ile çarpılıyor. Çıkan miktar ise o partinin, ittifakın ortak oylarından alacağı payı gösteriyor. İlçe seçim kurulu, sonuçları bu payları ekleyerek il seçim kuruluna gönderiyor.
Yurt dışından gelen oyların eklenmesi
İl seçim kurulunda ise yurt dışında ve gümrük kapılarında kullanılan oyların toplamından o ilde partilerin payına düşen miktar ekleniyor. İl seçim kurulu, ilçe seçim kurullarından gelen sonuçları, o ile gelen yurt dışı ve gümrük kapıları oylarıyla birleştirerek sonuca ulaşıyor.
Ve oyların sayımı tamamlandı. Şimdi ittifak dahilindeki ve haricindeki her bir parti ile bağımsız adayların o seçim çevresindeki toplam oy sayıları artık ortaya çıktı. Peki milletvekilliklerinin dağılımı nasıl hesaplanacak? İşte şimdi de bunun yanıtı.
Milletvekili sayısı nasıl belirleniyor?
Adını Hollandalı matematikçiden alan D'Hondt sisteminden söz etmiştik. Milletvekili dağılımının belirlendiği bu sistem 24 Haziran seçimlerinde iki aşamalı olarak işletilecek. Ancak bunun öncesinde sistemin nasıl işlediği şöyle açıklanabilir: Her bir partinin ve adayın aldığı toplam oy önce 1'e, sonra 2'ye, 3'e, 4'e, 5'e ve bu şekilde devam ederek bölünüyor. Bu bölme işleminden elde edilen sayılar da o parti ve adayların karşısındaki sütunlara yazılıyor. Sonrasında ise bölme işleminden elde edilen bu sayıların en büyükten küçüğe doğru sıralarsanız, o seçim çevresinin milletvekili sayısını karşılayacak şekilde en yüksek sayı dilimlerine sahip parti ve adaylar seçilmiş sayılıyor.
Bir örnekle açıklayalım
Yazılı ifade kafa karıştırıcı olabilir. Yani sistem şöye işliyor: Diyelim ki, 3 milletvekili çıkaracak bir X seçim çevresinde seçime giren A Partisi 258.000, B Partisi 167.000, C Partisi 52.000 oy almış varsayalım. Her bir partinin oyları 1'e, 2'ye, 3'e, 4'e, 5'e ve devamla bölünecek. Yani A Partisi için: 258.000, 129.000, 86.000, 64.500, 51.600... B Partisi için: 167.000, 83.500, 55.666, 41.750, 33.400... C Partisi için: 52.000, 26.000, 17.333, 13000, 10.400... sayıları elde edilmiş olur. Varsaydığımız X seçim çevresinin 3 milletvekili bulunduğunu söylemiştik. Elde edilen bu sayıları büyükten küçüğe sıraladığımızda en yüksek üç rakamın (milletvekili sayısı bu olduğu için) A partisinin sütunundaki "258.000"in birinci sırada, B partisinin sütunundaki "167.000"in ikinci sırada ve yine A partisinin sütunundaki "129.000"in üçüncü sırada olduğu görürüz. Bu durumda X seçim çevresindeki 3 milletvekilinin 2'sini A partisi, 1'ini de B partisi kazanmış olur.