EYT’li olan çalışmaya devam edebilir mi? İşveren EYT’li çalışanına kıdem tazminatı verecek mi? Gün boşluğu olan borçlanma yapabilir mi?

Emeklilikte Yaşa Takılan milyonlarca kişi Başkan Erdoğan'a sunulacak düzenlemenin Meclis'e sunulmasını bekliyor. EYT'liler kadar işverenler de bazı soruların cevabını merak ediyor. Özellikle kıdem tazminatı ve prim durumu. Peki işveren EYT'li çalışanına kıdem tazminatı verecek mi? EYT'li olan çalışmaya devam edebilir mi? Kısmi süreli çalışan EYT'den yararlanabilir mi? İşte detaylar...

Takvim.com.tr

Giriş Tarihi: 01 Aralık 2022 08:44

Vatandaşın beklediği EYT yasa taslağının gelecek hafta Başkan Recep Tayyip Erdoğan'a sunulması, ardından da Meclis'e sevk edilmesi planlanıyor. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı Vedat Bilgin koordinasyonunda emeklilik işlemlerinin hızlı şekilde tamamlanması için fiziki ve teknik altyapı hazırlıkları yapılıyor. Emeklilik başvuruları e-devlet üzerinden yapılabilecek. Sosyal Güvenlik Kurumu merkezlerinde kuyruk bekleyerek, yazılı başvuruda bulunmaya gerek kalmayacak.

EYT düzenlemesinde hem başvuru hem de emeklilik aşamasında prim, borçlanma ve yaşlılık ile ilgili çok sayıda kolaylık dikkat çekti.

Sabah'ta yer alan habere göre EYT ve sözleşmeliye kadroda bazı soruların yanıtları şöyle:

1- EYT YASA TEKLİFİ MECLİS'E NE ZAMAN GELECEK?

AK Parti Grup Başkanvekili Muhammed Emin Akbaşoğlu, Meclis takvimini aralık ayında yapma planlarının olduğunu dile getirdi. Meclis takvimine göre 5-16 Aralık tarihleri arasında bütçe görüşmeleri yapılacak. Bu tarihler arasında yasa teklifinin gündeme alınması beklenmiyor, ancak 16 Aralık sonrası Meclis'e gelmesi ve ocak ayı başında düzenlemenin yasalaşması bekleniyor.

2- GÜN BOŞLUĞU OLAN HİZMET BORÇLANMASI YAPABİLİR Mİ?

Gün boşluğu olup 5000 günü dolmayan sigortalılar 5510 sayılı Kanunda yer alan sürelerin bulunması durumunda hizmet borçlanmasında bulunabilecek. Ücretsiz doğum, analık izni, yedek astsubay okulunda geçen süreler, eski Emekli Sandığı kapsamındakilerin aylıksız izin süreleri, avukatlık stajını yapanların normal staj süreleri bu kapsamda yer alıyor.

3- KISMİ SÜRELİ ÇALIŞANLAR EYT'DEN YARARLANABİLİR Mİ?

1 Ekim 2008'den sonra olmak üzere 4857 sayılı Kanuna göre kısmi süreli iş sözleşmesi ile çalışan sigortalıların, kısmi süreli çalıştıkları aylara ait eksik süreler için hizmet borçlanmasına gidilebilir.

ÖĞRETİM İÇİN GEÇİRİLEN SÜRE

Yurt dışında resmî öğrenci olarak geçirilen öğrenim sürelerinin 18 yaşının tamamlanmasından sonraki döneme ait olan kısmı da bu kapsamda değerlendiriliyor. Yaşlılık toptan ödemesi ve yaşlılık toptan ödemesinin ihyası ile de prim günü kazanılabilir.

Yasadaki borçlanmalar haricindeki geçmiş yıllardaki gün boşluklarının ödenmesi ve prim gününün artırılması mümkün bulunmuyor.

4- EYT'DE DE KIDEM TAZMİNATI ÜST TAVANI OLACAK MI?

Asgari ücretteki tutara göre emeklilikte kıdem tazminatı üst tavanı hesaplanıyor. Bugün itibariyle üst tavan 15 bin 371 lira. EYT kapsamında emeklilikte de bu geçerli olacak. Örneğin bugün 16 bin lira maaş alan birisi işten ayrıldığında kıdemi 15 bin 371 lira üzerinden hesaplanıyor.

On yıl çalışan bir kişi 153 bin lira, 20 yıl çalışan da 306 bin lira civarında para alacak. Yeni asgari ücretle birlikte bu tutar da artacak. Kıdem tazminatının taksitle ödenmesi konusunda çalışan ve işveren arasında mutabakat sağlanması gerekiyor. EYT kapsamında emekli olup çalışmaya devam edenler için yüzde 5'lik hazine teşviki yansıtılacak.

5- BELEDİYE ÇALIŞANLARINDA SÜRE ARANACAK MI?

Belediyelerde görev yapan yaklaşık 197 bin sözleşmeli personel süre aranmadan hemen kadroya geçirilecek.

Yaklaşık 227 bin olan ve 3+1 modeline göre istihdam edilen sözleşmeli öğretmenler, sağlık personeli ve din görevlilerinin, süre aranmadan kadrolu olacak. Kapsama giren sözleşmeli personelin isteğe bağlı olarak kadroya alınacak.

6- KISMİ ZAMANLI ÇALIŞANLAR DA KADROYA ALINACAK MI?

Sözleşmeli olarak istihdam edilenlerden; kısmi zamanlı ve proje bazlı çalışanlar, yabancı uyruklular, askeri personel, akademik personel, KİT personeli, sanatçılar, meclis danışmanları, Sağlık Bakanlığı yöneticileri ile personelinin tamamı sözleşmeli olan kurumlarda çalışanlar kadroya geçiş kapsamı dışında kalacak.

EYT'nin tabbiki bir de işveren boyutu var. işverenleri özellikle kıdem tazminatı konusunda endişelendiriyor. Hürriyet'te yer alan habere göre, Konu sadece tazminat konusu da değil; kimi işveren EYT nedeniyle deneyimli çalışanını emekli etmek istemiyor, kimi çalışan da işvereninin kendisini emekliliğe zorlamasından endişe duyuyor. İşte işverenlerin merak ettiği EYT sorularının yanıtları:

1- EYT NEDENİYLE İŞVEREN, ÇALIŞANI EMEKLİLİĞE ZORLAYABİLİR Mİ?

Zorlayamaz. Emeklilik nedeniyle iş sözleşmesini sonlandırma hakkı çalışana ait bir haktır. İşveren, çalışanı zorla emekli edemez. Ancak, istisnai durumlar var. Eğer işveren işyeri kurallarını belirlemiş ve emekliliği gelenlerin işe devam etmemesi gibi bir kuralı da şart koşmuşsa o zaman çalışan emekli edilebilir. Bu durumda da tüm çalışanların bu kuralları kabul etmesi ve imzalaması gerekiyor. Çalışanların imzalamadığı, işverenin kendi kendine koyduğu kuralların iş kanunu karşısında bir önemi yoktur, çalışanı da bağlamaz.

2- EYT'DEN YARARLANACAK ÇALIŞAN İSTİFA ETMEK ZORUNDA MI?

EYT düzenlemesinden yararlanıp emekli olacak çalışan, emeklilik nedeniyle istifa etmek durumundadır.

3- EYT'DEN YARARLANIP EMEKLİ OLAN ÇALIŞAN İŞYERİNDE ÇALIŞMAYA DEVAM EDEBİLİR Mİ?

Edebilir, ancak işveren ile çalışanın ortaklaşa mutabakatı ile olabilir. Çalışan EYT düzenlemesinden yararlanıp emeklilik nedeniyle istifa etmek zorunda olacağından artık işveren ile arasındaki iş sözleşmesi de bitecektir. İşveren, emeklilik sonrası çalışanın işe devamını isterse, iki taraf arasında yeni bir iş sözleşmesi yapılacaktır. Yeni sözleşmesinde eski şartlar geçerli olmayabilir. Bu durum tamamen işverenin inisiyatifindedir.

4- İŞVEREN EYT'DEN EMEKLİ OLAN ÇALIŞANA KIDEM TAZMİNATINI TAKSİTLE ÖDEYEBİLİR Mİ?

İşveren, çalışana kıdem tazminatını peşin ödemek durumundadır. İş Kanunu'nda da taksitle ödeneceğine yönelik bir hüküm bulunmamaktadır. Ancak işveren tazminatı taksitle ödemek ister, çalışan da bunu kabul ederse taksitle ödenebilir. Kaç taksitle ödeneceği de yine kanunda yer almamaktadır. Çalışan, taksitle ödenmesini kabul etmezse, işveren peşin ödemek zorundadır. Eğer işçi, taksitle ödenmesi konusunda anlaşır ve anlaşmayı da imzalarsa, faiz talebinden de vazgeçmiş sayılır. Ancak EYT ile işverenlerin kıdem tazminatı konusunda sıkıntıya düşeceği sıkça gündemde. Sadece EYT özelinde, kıdem tazminatının taksitle ödeneceği yönünde bir düzenleme yapılırsa; durum değişir. İşverenlerin bu yönde talebi olduğunu da hatırlatmakta fayda var.

5- EYT'DEN EMEKLİ OLUP AYNI İŞYERİNDE İŞE DEVAM EDECEK ÇALIŞANIN KIDEM TAZMİNAT HAKKI NEDİR?

Çalışan, emekli olduktan sonra aynı işyerinde çalışmaya devam edecekse önünde iki seçenek var. Birincisi, işveren ile anlaşarak, emekli olduktan önceki çalıştığı yıllara ait kıdem tazminatını alır, böylece kıdemini sıfırlamış olur. İşveren ile yeni bir iş sözleşmesi yaparak çalışmaya devam eder. İkincisi, çalışan, emekli olup, kıdem tazminatını almadan (içeride bırakarak) aynı işyerinde çalışmaya devam eder. Bu durumda da çalışan ile işveren arasında kıdem tazminatının alınmadığı, ileri bir tarihte alınacağı yönünde yazılı protokol yapılır.

6- KIDEM TAZMİNATI ALMADAN ÇALIŞMAYA DEVAM EDİLİRSE TAZMİNAT İLERİDE NASIL HESAPLANIR?

Çalışan, kıdem tazminatını ne zaman alacaksa o tarihteki son ücreti üzerinden tazminat hesaplanıp, ödenir. Örneğin, 2010 yılından beri aynı işyerinde çalışan kişi, Ocak 2023'te EYT'den yararlanıp emekli oldu ve aynı işyerinde çalışmaya devam etti. İşveren ile kıdemin sıfırlanması yani tazminat alıp çalışmaya devam edilmesi konusunda anlaşılırsa, Ocak 2023'teki ücreti üzerinden 12 yıllık kıdem hesaplanır. Yok, kıdem tazminatı sıfırlanmadan çalışmaya devam edilecekse, diyelim ki 2025 yılının Ocak ayında işten ayrılırsa, o tarihteki ücreti üzerinden 15 yıllık kıdem hesaplanır.

7- EYT DÜZENLEMESİ İLE ÇALIŞANIN İŞE DEVAM ETMESİ HALİNDE İŞVERENE PRİM DESTEĞİ VERİLECEK Mİ?

Emekli olduktan sonra çalışanların emekli aylıkları kesilmeden çalışmaya devam etmeleri için Sosyal Güvenlik Destek Primi (SGDP) adı altında prim kesintisi yapılıyor. Ancak bu durum işverene bir maliyet yüklüyor. Şöyle ki, 4/A yani SSK statüsünde çalışanların SGDP kesinti oranı yüzde 32; bunun yüzde 7.5'u işçiden, yüzde 24.5'u işverenden kesiliyor. Oysa çalışan emekli olmadan önce işverenden kesilen tutar -Hazine desteği düşünüldüğünde- yüzde 17.5. Bu durumda, EYT'den emekli olan kişi çalışmaya devam ettiğinde işverenden 5 puan daha fazla prim kesiliyor. EYT ile birlikte aradaki bu 5 puanlık farkın kaldırılmasına yönelik bir düzenleme yapılması bekleniyor.