CIA raporu dünyayı salladı! ABD ile Çin arasındaki pandemi savaşı kızışıyor

Koronavirüsün en çok vurduğu ülke olan ABD ile salgının çıkış noktası olan Çin arasında ilan edilen corona virüs savaşında bugüne kadarki en büyük bomba patladı. ABD'nin Merkezî İstihbarat Teşkilatı CIA'e göre, Çin lideri Şi Jinping'den gelen telefon tüm dünyada salgının seyrini değiştirdi. İşte dünyanın konuştuğu rapor ve salgın geriliminde son perde...

Takvim.com.tr

Giriş Tarihi: 13 Mayıs 2020 15:00 Güncelleme Tarihi: 13 Mayıs 2020 15:01

Dünya tarihinde eşi benzeri görülmemiş sonuçlara yol açan corona virüs salgını, süper güçler ABD ve Çin arasındaki savaşı da tetikledi. ABD lideri Donald Trump, önceki gün Beyaz Saray'daki basın toplantısını birden sona erdirdi.

Trump, basın toplantısında ABD'nin test konusunda dünya lideri olduğunu savundu ancak CBS Beyaz Saray muhabiri Weijia Jiang 'Amerikalılar ölürken bunun neden kendisi için küresel çapta bir yarışma olduğunu' sordu.

Trump ise Asya kökenli Amerikalı Jiang'a "Git de Çin'e sor" yanıtını verdi. Jiang ise neden özellikle kendisine Çin ile konuşmasını söylediğini sorunca, Trump "Böyle çirkin bir soru soran herkese aynı yanıtı vereceğini" belirtti.

ABD Başkanı daha sonra, bir CNN muhabirinden soru almayı reddetti ve herkese teşekkür ettikten sonra sahneden ayrıldı.

Trump ve ekibinin Çin'e karşı açık açık savaş açmasının en somut görüntülerinden biri olan basın toplantısı henüz tazeliğini korurken, ABD gizli servisi CIA'in raporu dünyayı çalkaladı.

Milliyet'in haberine göre Newsweek dergisi, Amerikan Merkezi İstihbarat Örgütü'nün (CIA) bir raporuna dayanarak Çin'in dünyanın her yer yerinden kişisel koruyucu ekipman stoku yapmaya başladığı bir dönemde küresel acil durum ilan etmemesi için Dünya Sağlık Örgütü'nü (WHO) tehdit ettiğini öne sürdü.

Dergi, iki CIA yetkilisinin raporun içeriğini teyit ettiğini belirtti. Rapora göre, Çin salgın uyarısı yapması halinde corona virüs araştırmasında WHO'yla iş birliğine son vereceği tehdidinde bulundu.

Geçen hafta da Der Spiegel dergisi Alman istihbaratına dayanarak Çin Devlet Başkanı Şi Jinping'in 21 Ocak'ta Dünya Sağlık Örgütü Başkanı Tedros Adhanom Ghebreyesus'u bizzat arayarak baskı yaptığını öne sürmüştü.

WHO Sözcüsü, WHO Başkanı'nın Çin lideriyle 'ne 20 Ocak'a ne de 21 ya da 22 Ocak'ta görüştüğünü' belirterek "Dr. Tedros ve üst düzey bir WHO heyeti 28 Ocak'ta Şi Jinping'le görüştü ve bu görüşmede küresel acil durum ilanı gündeme gelmedi" dedi.

Newsweek'e göre WHO, Çin liderinin kişisel müdahalesini reddetmekle birlikte diğer Çin yetkililerinin acil durum ilanını erteletmek ya da uyarının içeriğini değiştirtmek için çaba harcayıp harcamadığı sorularını yanıtsız bıraktı.

Derginin haberinde şöyle denildi: "WHO 30 Ocak'ta küresel acil durum ilan ederken Çin'in yanlış bir şey yapmadığını vurgulama gereği duydu. WHO Başkanı Tedros Anhanom, 'Şunu açıkça ifade edeyim. Bu ilan, Çin'e karşı bir güvensizlik oyu demek değildir. Aksine WHO, Çin'in salgını kontrol altına alma kapasitesi olduğuna inanmaktadır' dedi.

Bu yaklaşım Batı'da öfke yarattı. ABD Başkanı Donald Trump, 'Çin-odaklı' olmakla suçladığı WHO'ya Mart'ta kaynak aktarmaya son verdi. Çin'in salgının başlangıcındaki politikası geniş bir kesim tarafından eleştirildi.

Hükümet, dünyayı uyarmaya çalışan doktorları susturdu, salgını ABD ordusunun başlattığını öne sürdü ve Associated Press ajansına göre insanlar Wuhan'dan kaçıp virüsü tüm dünyaya yayarken salgını altı gün boyunca gizledi.

Çin, 24 Ocak'la 29 Şubat arasında 2 milyarı maske olmak üzere 2,5 milyar adet kişisel koruyucu malzeme ithal etti. Salgın neredeyse tüm dünyaya ve Çin'e malzeme satan ülkelere de yayılınca bu kez ABD dahil bu ülkelere tıbbi malzeme yardımı kampanyasına girişti.

Çin 31 Aralık'ta Dünya Sağlık Örgütü'ne vatandaşları arasında yeni tip bir corona virüsün görüldüğünü bildirdi, ABD'yi 3 Ocak'ta resmen bilgilendirdi.

Pekin 20 Ocak'ta virüsün insandan insana geçmeye başladığını açıkladı. WHO'da kamu sağlığı acil durumu ilan edilip edilmemesi konusunda 22 ve 23 Ocak'ta iki oylama yapıldı ama komisyon bir karara varamadı. Acil durum ilanı 30 Ocak'ta çıktı."

CIA'in raporu, 1 Mayıs tarihli ABD İç Güvenlik Bakanlığı raporunun hemen ardından yayınlandı. Geçen hafta Associated Press haber ajansının ele geçirdiği raporda, Çinli liderlerin Ocak ayının başında salgının 'ne kadar ciddi olduğunu kasten sakladığı yazılıydı.

Rapora göre, Amerikalı yetkililer Çin'in tıbbi malzeme stoklamak için corona virüsün ne kadar bulaşıcı olduğunu ve salgının kapsamını gizlediği görüşünü taşıyordu.

Gizli olmayan ancak üzerinde 'sadece resmi kullanım için' ibaresi bulunan İç Güvenlik Bakanlığı raporu, Çin'in corona virüsün ne kadar ciddi olduğunu gizlerken tıbbi malzeme ihracatını azalttığını, ithalatıysa arttırdığını kaydediyordu.

Raporda Çin'in salgının gerçek boyutunu, 'ihracat kısıtlamaları olduğunu inkar ederek, ticaret verilerini saklayarak ve geciktirerek' örtbas etme girişiminde bulunduğu aktarılmıştı.

Rapora göre Çin, yurt dışından tıbbi malzeme ithal etmek amacıyla, Ocak ayının büyük çoğunluğu boyunca Dünya Sağlık Örgütü'nü corona virüsün 'bulaşıcı' olduğu yönünde bilgilendirmekten kaçındı.

Çin'in bu dönemdeki yüz maskesi, cerrahi koruyucu giysi ve eldiven ithalatı hızla arttı. Rapora göre bu bulgular, Çin'in ithalat ve ihracat çizgisindeki değişikliklerin normal olarak kabul edilen aralıkta seyretmediğine ilişkin yüzde 95 oranındaki olasılığa dayanıyor.

ABD ve Çin arasındaki kapışma, son haftalarda dünyanın bir numaralı gündemi. Washington'dan Pekin'e yönelik suçlamalar, ilk olarak ABD Başkanı Trump'ın corona virüsü 'Çin virüsü' olarak tanımlamasıyla başladı.

Daha sonra ise Vuhan kentinde yer alan Viroloji Enstitüsü'nü hedef alan iddialar, ABD yönetiminin en üst düzey isimleri tarafından dile getirilmeye başladı.

Nisan ayında ABD Dışişleri Bakanı Mike Pompeo'nun, virüsün dünyaya nasıl yayıldığı konusunda bir incelemenin başlatıldığını duyurması sonrası, Trump da düzenlediği bir basın toplantısında konuya değindi.

Başkan Trump, virüsün doğal yollarla yayılmış olabileceği teorilerine değinmeden, "Bir hata sonucu mu bu salgın kontrollerinden çıktı, yoksa bunu kasten mi yaptılar?" ifadesini kullandı. Trump, "İlişkilerimiz çok iyi gidiyordu. Bir anda bu ortaya çıktı. Çok ciddi bir değişim bu. Çin'e kızmalı mıyız diye sorarsanız cevabım gayet gür bir sesle 'Evet' olurdu" dedi.

Bu açıklamaya cevaben, Viroloji Enstitüsü'ndeki P4 Laboratuvarı'nın başında olan Yuan Zhiming, devlet televizyonunda yer alan röportajında "Virüsün bizden yayılmış olması olasılığı yok" ifadesini kullandı.

Aynı dönemde CNN televizyonu konuyla ilgili istihbarat kaynaklarına dayanan haberinde, Amerikalı yetkililerin virüsün bir 'biyolojik silah' olarak geliştirildiğine inanmadıklarını ancak Covid-19'un buradan kazayla yayıldığı ya da burada çalışan bir kişinin hastalığı başkalarına da bulaştırmış olabileceği ihtimalini araştırdıklarını kaydetmişti.

Nisan ayının son gününe gelindiğinde, ABD Ulusal İstihbarat Direktörlüğü nadir görülen bir açıklama yaptı ve virüsün kökeni konusundaki farklı ihtimalleri hâlâ değerlendirdiklerini ama Covid-19'un 'insan eliyle üretilmiş ya da genetiğiyle oynanmış bir virüs olmadığını saptadıklarını' açıkladı.

Bu açıklamayla Amerikan istihbarat örgütleri ilk kez açık ve net bir şekilde virüsün bir biyolojik silah olduğu yolundaki - hem ABD hem de Çin'de dile getirilen - komplo teorilerini reddetmiş oldu.

Donald Trump aynı gün Beyaz Saray'daki basın toplantısı sırasında gelen "Virüsün kökeninin Vuhan Viroloji Enstitüsü olduğuna kuvvetle kanaat getirmenizi sağlayan bir kanıt gördünüz mü?" sorusunu, "Evet, gördüm. Dünya Sağlık Örgütü utanmalıdır çünkü Çin'in halkla ilişkiler ajansı gibi davranıyorlar" diye yanıtlamıştı. Daha sonra bu iddiasını neye dayandırdığı sorusuna, "Size bunu söyleyemem. Söyleme iznim yok" diye cevap verdi.

Pekin yönetimi ise, virüsün laboratuvarda üretildiği iddialarını, Beyaz Saray yönetiminin, dikkatleri ülke içi sorunlardan başka yere çekmek için yaratıldığını söyleyerek defalarca reddetmişti.

Çinli bilim insanları virüsün büyük olasılıkla Vuhan'daki bir vahşi hayvan pazarından yayıldığını savunuyor. Fakat istihbarat örgütlerinin açıklaması, virüsün Vuhan'da bulaşıcı hastalıkları araştıran bir laboratuvardan 'yanlışlıkla' sızmış olabileceği tezini reddetmiş değil.

Bu senaryo özellikle ABD Dışişleri Bakanı Mike Pompeo tarafından dile getirilmişti. Çin'in bu laboratuvara yabancı uzmanların girip inceleme yapmasına izin vermesini isteyen Pompeo, ülkedeki diğer laboratuvarların güvenli olup olmadığını sorgulamıştı.

İlerleyen günlerde Pompeo, katıldığı bir televizyon programında, corona virüs salgınının Çin'de bir laboratuvardan yayıldığı iddiasını tekrarladı ve "Çıkış yeri konusunda çok büyük kanıt var" dedi. ABC televizyonunda konuşan Pompeo, bu iddiasını hangi kanıtlara dayandırdığına açıklık getirmedi.

Bunun yerine Pompeo, Pekin'in standartları düşük laboratuvar işletmek konusunda kötü bir geçmişi olduğunu savundu ve "Çin laboratuvarı nedeniyle dünya ilk kez bir virüsle karşı karşıya kalmıyor" dedi. Pompeo, virüsün 'kaza ile mi, planlı olarak mı yayıldığına' ilişkin soruya ise, "Çin Komünist Partisi'nin işbirliğini reddetmesi nedeniyle yanıt verilemediğini" savundu.

Ancak Pompeo'nun iddialarındaki sertlik zaman içerisinde yumuşadı. Önceleri bu iddiayı destekleyen 'dev kanıtlar' gördüğünü söyleyen Pompeo, daha sonra bu söylemi yumuşatıp 'önemli kanıtlar' gördüğünü anlattı.

Pompeo, 8 Mayıs Cuma gününe gelindiğindeyse iddialarından geri adım attı. Katıldığı bir radyo söyleşisinde önce, "Laboratuvarın çevresinden geldiğine yönelik kanıtlar var ama bu yanlış olabilir" dedi. ABD Dışişleri Bakanı, daha sonra katıldığı bir başka radyo söyleşisinde ise, "ABD'nin virüsün bir laboratuvardan çıktığına dair kanıtlar gördüğünü ancak durumun bu olmayabileceğini" belirtti.

Washington'dan yükselen suçlamalar Pekin'den sert karşılık bulurken, Çin devlet medyası ise öfkeli manşetlerle okuyucularının karşısına çıktı. Pompeo'nun "Çok ciddi bulgular var" sözlerini sarfetmesinden bir gün sonra, Çin'in en çok satan gazetesi Halkın Günlüğü'nün manşeti "Pompeo doğuştan yalancı ve palyaço" oldu.

Dünya Sağlık Örgütü (WHO) ise, 8 Mayıs tarihinde yaptığı açıklamada corona virüsün kökenlerini tam olarak tespit etmenin en az bir yıl sürebileceğini duyurdu. WHO'nun bir hayvan orijinli virüs uzmanı, eldeki kanıtların yarasalara işaret ettiğini ve başka bir hayvanın ara taşıyıcı olduğunu vurguladı.

Uzmanlar, salgının tam olarak ne zaman başladığından emin değil. Eldeki kanıtlar Çin'in Vuhan kentindeki bir pazarı gösteriyor, ancak ilk 41 vakanın sadece 27'sinin söz konusu pazarla doğrudan teması tespit edildi. Mers virüsü 2012'de ortaya çıktığında, develerden kaynaklandığını bulmak bir yıl sürmüştü.

Reuters haber ajansı, Mayıs ayı başında Çin'de hazırlanan bir hizmet içi raporu dünyaya duyurmuştu. Rapor, corona virüsün dünyaya yayılmasıyla küresel anlamda Çin'e karşı olumsuz düşüncelerin en yüksek seviyeye çıktığını, Pekin'in ABD ile ilişkilerde ciddi bir cepheleşme yaşayacağı korkusu taşıdığını ortaya koydu.

Reuters'e konuşan bir yetkiliye göre, geçen ay Pekin yönetimine iletildiği belirtilen bu iç yazışmada, 1989 Tiananmen Meydanı olaylarından bu yana dünyada Çin karşıtı görüşlerin zirveye tırmandığı belirtildi. 31 yıl önce, 4 Haziran 1989'da, Çin ordusu başkent Pekin'deki Tiananmen Meydanı'nda gösteri düzenleyen kalabalığı ateş açarak dağıtmıştı. Ölenlerin sayısı hala tam olarak bilinmiyor.

Tiananmen Meydanı'nda o gün yaşananlar, resmi olarak hatırlanmak bir yana, kimilerine göre ulusal çapta unutturulmaya çalışılıyor. Her yıl 4 Haziran'a doğru, Çin internette konu ile ilgili tüm atıfları yok ediyor. 'Tiananmen' kelimesi, tüm platformlarda, algoritmalar aracılığı ile engelleniyor. Olayları anmak isteyenleri ise hapis cezaları bekliyor.

1989'da başkent Pekin'deki öğrencilerin liderliğinde başlayan ve ordunun şiddetli müdahalesiyle sonuçlanan demokrasi yanlısı gösteriler haftalarca sürmüş, diğer şehirlere de yayılmıştı. Eylemler, Komünist Parti liderliği içinde de bölünmelere yol açmış ancak partideki sertlik yanlısı kanadın ağırlığını koymasıyla 3 Haziran 1989 gecesi askerler, eylemci öğrencilere gerçek mermilerle müdahale etmişti.

3-4 Haziran günlerinde yaşanan çatışmalarda ne kadar kişinin öldüğü tam anlamıyla ortaya koyulmuş değil. Çin hükümeti, aynı yıl Haziran ayı sonunda, olaylarda 200 sivilin ve onlarca güvenlik personelinin öldüğünü açıklamıştı.

Ancak 2017 yılında kamuoyuna açıklanan ve dönemin İngiliz Büyükelçisi Sir Alan Donald'ın diplomatik yazışmalarının yer aldığı belgelerde ölü sayısının 10 bin olduğu belirtiliyor.

Ölü rakamı gibi, olayların sembolü olan bazı kişilerin akibeti hakkında da hiçbir şey bilinmiyor. 5 Haziran günü, elindeki alışveriş poşetleri ile Tiananmen Meydanı'ndaki tankları durduran kişiye ne olduğu hakkında bir bilgi bulunmuyor.

Çin Güvenlik Bakanlığı'na bağlı Uluslararası ilişkiler Enstitüsü tarafından hazırlanıp yönetimine sunulan raporda, ABD'nin önderliğindeki Pekin karşıtlığı propagandasının iki süper gücün savaşına dönmesi halinde silahlı bir çatışma da içinde olmak üzere olası en kötü senaryolara karşı gerekli tedbirlerin alınması da istendi.

Çin Dışişleri Bakanlığı ise, yöneltilen sorulara karşı bu raporla ilgili bilgileri olmadığı yanıtı verdi. Yine raporda, ABD'nin kendisi ve batı demokrasileri için Çin'i ekonomik ve ulusal güvenlik açısından giderek daha fazla tehdit olarak gördüğü uyarısı yapıldı.