Maaşlar yükseliyor! Emekli maaşında flaş üç dönem farkı! Milyonlarca vatandaşı ilgilendiriyor!

Son yıllarda 'sosyal güvenlik reformu' adıyla yapılan birçok yeni reform, emeklilikle ilgili hesapları da değiştirdi. Çoğu fert ne zaman, hangi şartlarda emekli olacağını dahi hesaplayamaz oldu. Bu karmaşık yapıyı basit bir şekilde anlatmaya çalıştık. Daha önceki yasa maddelerine göre, 8 Eylül 1999'a kadar, kadınlar 38 erkekler ise 43 yaşında emekli olabiliyorlardı. Bunlar erken yaşta emekliliği sağlayan maddelerdi. Öte yandan emekli aylığı mevzusunda memurlarla alakalı hesaplama yapmak daha basit. Memurun emekli aylığını; memurun derecesi, kademesi, hizmet süresi ve ek göstergesi tanımlıyor.

Ekim 2008 sonrası düşük

2000 yılından önceki çalışmalar için gösterge sistemi esas alınıyor ve bu dönemde aylık bağlama oranı yüksek. Bu dönem içerisinde ne kadar çok prim ödenmişse, emekli aylığı o kadar yüksek oluyor. İkincisi, 2000 sonrası ile 2008 Ekim ayı öncesi dönem. Bunda da aylık hesabında gösterge sistemi yerine TÜFE (tüketici enflasyonu) ve gelişme hızının birlikte dikkate alındığı güncelleme katsayısı sistemi uygulanıyor. Bu tarihler arasında aylık bağlama oranı düşük olduğu için ödenen primlerin etkisi biraz daha az. 1 Ekim 2008 sonrası dönem kritik. Bu dönemdeki hesaplamalarda güncelleme katsayısı hesaplanırken milli gelir gelişme hızının yüzde 30'u dikkate alınıyor. Dolayısıyla üç dönem içerisinde en düşük aylık bağlama oranı bu dönemde oluşuyor.

Aylık nasıl yükseltilir?

Aylıkları yükseltmenin birkaç yöntemi var. Emekli aylığını yükseltecek en basit çözüm prime esas kazanç tutarının yüksek gösterilmesi. Yani SGK'ya yüksek ücret seviyesinden prim yatırmak. İşverenlerinin gerçek ücretleri üzerinden prim yatırıp yatırmadığını kontrol etmek sigortalı açısından çok önemli. Aksi takdirde, emeklilikte hayal kırıklığı yaşanabilir. Emekli aylığını yükseltecek bir diğer yöntem, Ocak 2000 dönemi öncesi askerlik ve doğum borçlanmaları. Bu dönem için borçlanma yapılırsa, bir de tavandan yani en yüksekten ödeyerek borçlanılırsa emekli aylığını yükseltmek mümkün.

Memurlarda durum

Emekli aylığı konusunda memurlarla ilgili hesaplama yapmak daha kolay. Memurun emekli aylığını; memurun derecesi, kademesi, hizmet süresi ve ek göstergesi belirliyor. Memurların emekli aylığını en çok etkileyen husus ise ek gösterge. Bu da memurun görevine ve unvanına göre belirleniyor. Ekim 2008'den önce göreve başlayan memurların emekli aylığı hesaplamasında gösterge ve katsayı sistemi esas alınıyor.

Ortalama kazanca göre

Bu hesaplamaya göre, 25 yıl hizmet vermiş memurun aylık bağlama oranı yüzde 75. Yani ortalama aylık kazancın yüzde 75'i emekli aylığı olarak bağlanıyor. Ekim 2008 sonrası ilk kez sigortalı olan memurlar 25 yıl çalışma karşılığı ancak ortalama aylık kazançlarının yüzde 50'sini yani yarısını emekli aylığı olarak alabiliyor. Dolayısıyla bu durum, eski memurların emekli aylığı ile yeni memurların emekli aylıkları arasında ortalama yüzde 30'luk fark doğmasına neden oluyor.

Bağkur'da prime bakın

Bağkurlu'nun emekli aylığının hesaplanmasında aynı SSK'lılar gibi üç dönem çalışmaları ve bu çalışmaların karşılığında belirlenen aylık bağlama oranı söz konusu. Bağkurlu 2000 öncesi dönemde yüksek gelir düzeyi üzerinden yani yüksek basamaktan prim ödemişse, emekli maaşı daha yüksek oluyor. 1 Ekim 2008 sonrasında prim ödemesi başlamışsa emekli aylığı daha düşük hesaplanıyor. Bu nedenle, emekli aylığının yüksek olmasını isteyen Bağkurluların, prime esas kazançlarını yükseltmeleri, yüksekten prim ödemeleri menfaatlerine olur.

Emeklilik şartları nedir?

Çalışanların en büyük hayali emekli olup iyi bir maaşa kavuşmak. Emeklilik için öncelikle sigortadan sonra belli bir süre geçmesi, işe giriş tarihine göre de prim ve yaş şartlarını tamamlamak gerekiyor. Ancak emeklilik yaşını geriye çekmek mümkün. Bunun için 7 önemli fırsat var:

● ENGELLİ ÇOCUĞU OLANLAR: Bakıma muhtaç engelli çocuğu olan annelerin 1 Ekim 2008 sonrası çalışmalarının dörtte biri toplam primlerine ekleniyor, eklenen bu süre yaş haddinden düşülüyor.

● VERGİ İNDİRİMİ ERKENE ALIR: Engelli çalışanlara en az yüzde 40 engellilik ile vergi indirimi aldıklarında yaş şartına bakılmadan 15 yıl 3 bin 600 ve 18 yıl 4680 günle emeklilik imkanı veriliyor.

● 10 YIL PRİM YETİYOR: Kısmi emeklilik de denilen yöntemde ise 15 yıl ve 3600 günü dolduranlar daha fazla çalışmadan emekli olabiliyor. Burada yaş şartı kadınlarda 58, erkeklerde 60'a çıkabiliyor. Bu imkan 9 Eylül 1999 öncesi sigortalı olanlar için geçerli. Sonrası için ise prim 4500'e, yıl şartı 25'e çıkıyor.

● ÇOCUK KAZANDIRIR: Kadın çalışanlar için çocukları üzerinden prim kazanma imkanı bulunuyor. Bu imkan 3 çocuğa kadar borçlanma ile 2160 gün, yani 6 yıl kazandırıyor. Böylece yaşı ve yılı dolmuş bir anne 3 çocuğu varsa 6 yıl erken emekli olabiliyor. Burada tek şart, çocuklarının sigortalı olunan tarihten sonra dünyaya gelmiş olması.