Toryum nedir? Toryum ne işe yarar? Türkiye Toryum rezervi ne kadar?

Toryum nedir? Toryum ne işe yarar? Isparta Aksu’da bulunan Toryum rezervleri gündem konusu oldu. Türkiye’nin 100 yıllık enerji ihtiyacını karşılayacağı belirtilen Toryum rezervi ne kadar? İlk olarak 2000’li yılların başında Türkiye’nin gündemine gelen toryum nadir toprak elementleri ile birlikte bulunuyor. Peki toryum nedir? İşte toryum hakkında merak edilen bilgiler!

Giriş Tarihi 21 Ekim 2020, 16:45 Güncelleme 21 Ekim 2020, 16:45
Toryum nedir? Toryum ne işe yarar? Türkiye Toryum rezervi ne kadar?

İÇİNDEKİLER

Toryum ne işe yarar? Toryum nedir? Toryum rezervi ne kadar? Ülkemizde bulunan Toryum rezervleri yeniden gündem konusu oldu. Nükleer yakıt hammaddesi olarak nitelendirilen toryum santrallerinin prototipleri Batı ülkelerinde uzun süredir deneniyor. Toryum rezervlerinin Isparta Aksu'da bulunduğu ve ülkemizin 100 yıllık enerji ihtiyacını karşılayacağı belirtiliyor.

TORYUM NEDİR?

1828 yılında Jöns Jacob Berzelius tarafından keşfedilen ve periyodik tabloda aktinit serisinin ikinci üyesi olan toryum, yer kabuğunun %0,0007'lik kısmını oluşturmaktadır. Toryum da uranyum gibi doğada serbest halde bulunmaz, fakat 60 civarında mineralin içinde rastlanır. Bunlardan sadece monazit ve thorite, toryum üretiminde kullanılır. Bu mineraller de genellikle nadir toprak elementleri ile birlikte bulunmaktadır.

TORYUM NE İŞE YARAR?

Toryum, sırasını bekleyen bir nükleer yakıt hammaddesi durumundadır. Bunun en büyük nedeni, nükleer yakıt çevriminin sorunudur. Toryum-232, bazı proseslerle uranyum-233'e dönüştürülebilmektedir. Toryum-233 de uranyum-235 gibi parçalanabilir bir maddedir. Bu parçalanma sonucunda da büyük bir enerji açığa çıkmaktadır. Yakıt çevrimi sorunu nedeniyle, bugün için toryumla çalışan ticari ölçekte santrallar bulunmamakla birlikte, bu santralların prototipleri İngiltere, Almanya ve ABD'nde uzun zamandır denenmektedir.

Toryum, sırasını bekleyen bir nükleer yakıt hammaddesi durumundadır. Bunun en büyük nedeni, nükleer yakıt çevriminin sorunudur. Toryum-232, bazı proseslerle uranyum-233'e dönüştürülebilmektedir. Toryum-233 de uranyum-235 gibi parçalanabilir bir maddedir. Bu parçalanma sonucunda da büyük bir enerji açığa çıkmaktadır. Yakıt çevrimi sorunu nedeniyle, bugün için toryumla çalışan ticari ölçekte santrallar bulunmamakla birlikte, bu santralların prototipleri İngiltere, Almanya ve ABD'nde uzun zamandır denenmektedir.

Ticari ölçekte tüketimin olamaması nedeniyle, halen toryumun enerji hammaddesi olarak tüketimi yok denilecek düzeydedir. Enerji hammaddesi olarak kullanımı dışında, değişik kullanım alanlarında tüketilen toryum miktarının fazla olmaması ve yıllık 700 ton ThO2 civarında olan dünya üretiminin tamamen monazitten yan ürün olarak elde edilmesi nedeniyle, halen, sadece toryum için işletilen yatak yoktur.

Toryum;

Yüksek sıcaklıklarda magnezyumun direncini artırmak amacıyla alaşımlarda,
Elektronik cihazlarda ve aydınlatmada tungsten filamanların kaplanmasında,
Yüksek ısıya dayanıklı potaların yapımında,
Yüksek kaliteli kamera merceklerinde,
Nükleer teknolojide kullanılmaktadır.

TORYUM REZERVİ NE KADAR?

Türkiye'de ilk olarak, Isparta'daki uçak kazasında hayatını kaybeden Prof. Dr. Engin Arık'ın gündeme getirdiği toryum rezervleri ve yeşil nükleer enerji projesiyle ilgili, eşi Prof. Dr. Metin Arık'ın da aralarında bulunduğu fizik profesörleri 'Yeşil Nükleer Enerji' başlıklı çalışma hazırladı. Bilim insanları, sadece Isparta Aksu'daki 20 bin tonluk toryum rezervinin, Türkiye'nin 100 yıllık enerji ihtiyacını karşılayacağını vurguladı.

Türkiye'nin toryum rezervi için MTA tarafından yapılan araştırmalar sonucunda,

Eskişehir'e bağlı Sivrihisar ilçesinin kuzey batısında, Kızılcaören, Karkın ve Okçu Köyleri arasında yer alan 15 km2'lik bir sahada, toryumun yanı sıra nadir toprak elementleri, barit ve fluorit içeren karmaşık yapılı yataklara rastlanmıştır.

Bu bölge haricinde, toryum yatakları tespit edilmiş olan Malatya-Hekimhan-Kuluncak, Kayseri-Felâhiye, Sivas, Diyarbakır ve Burdur-Çanaklı sahalarında daha ayrıntılı arama çalışmalarının yapılması sonucunda, Türkiye'nin toryum rezervinin artacağı tahmin ediliyor. Bulunan ve araştırılmakta olan toryum yatakları ile Türkiye'nin, dünyanın en büyük toryum rezervine sahip ülkelerden biri konumunda olduğu söylenebilir.

Dünya maden potansiyeli içerisinde Türkiye'nin payına bakıldığında ise, toryum madeninde önemli miktarda rezerve sahip olduğu görülüyor ve rekabet gücünün de yüksek olduğu belirtiliyor. Ancak toryum tabanlı bir enerji üretimi için, yüksek yatırım ve işletme maliyeti gerektiren tesislerinin kurulmasına ihtiyaç duyulmaktadır. Bütün bu tesislerin her biri de günümüz şartlarında ekonomik olmadığı için günümüzde toryumla çalışan ticari ölçekli bir nükleer santral bulunmamaktadır. Toryum tabanlı yakıt çevriminin ekonomik olması ancak çok sayıda santrali kapsayan bir nükleer programla mümkün olabilecek. Toryuma dayalı nükleer santralların henüz ekonomik boyutta devreye girmemeleri nedeniyle, toryum, halen sırasını bekleyen bir nükleer yakıt hammaddesi durumundadır.