Takvim Gazetesi Ekonomi Müdürü Faruk Erdem, çalışanların en çok merak ettiği önemli soruları A Para'da 'Bize Sorun'da yanıtladı.
İşte o sorular ve cevapları…
SORU: "İş yerinde çalışmaya başladığım halde sigortamı hemen göstermediler ve epey bir süre sigortasız çalıştım. İşten ayrıldığımda sigortasız geçen günlerin tazminatını da alabilir miyim?"
CEVAP: "İspatlayamayacağınız bir durum olursa sizin sigortasız çalıştığınız günlerin tazminatını ödemezler. Ama bunu ispatlayabileceğiniz bir durum varsa, hemen arabulucuya gidip bu konuyu hizmetin tespitini yaptırmanız lazım. İşverenler işçinin işe başlamadan bir gün önce sigortasını yaptırması lazım."
SORU: "Bir iş yerinde çalışıyorum. Aynı anda ikinci bir işte çalışmam yasal olur mu? Adıma iki yerden sigorta primi yatmasının sakıncası var mı?"
CEVAP: "Bu avantajlı bir şey iki de olur üç de olur. Bizim yasalarımız buna izin veriyor. Ama bu hileli bir sigorta olmaması lazım. Yani siz İstanbul'da fabrikada usta başısınız aynı zamanda bir de Van'da usta başısınız. Bunu fark eder Sosyal Güvenlik Kurumu ve dolasıyla buradaki o ikinci sigorta iptal olur. Ayrıca ilk iş yerinizden de izin almanız lazım. Ne faydası var? İki iş yerinden prim yatırıldığı için sizin prim kazanç esansınız yükselir. Bu da emekli maaşınıza olumlu yansır. Peki prim günü artar mı? Hayır artmıyor. İsterseniz dört yerde çalışın yine 30 gündür prim."
SORU: "Fazla mesai yaptığımızda mesai ücretlerimizi zamanında alamıyoruz. Mesaiye kalmayınca işten çıkarılmakla tehdit ediliyoruz. Fazla mesai yapmak zorunda mıyız? Bu konuda ne yapmamız gerekiyor?"
CEVAP: "Bir kere isçinin fazla mesai yapma zorunluluğu yok. Her yıl iş sözleşmesinde bu onay ondan alınması lazım. Bunu baştan alıyorlar aslında çalışan onayı veriyor. O yüzden de mesaiye kaldığınız zaman tabi ki bunun karşılığının ödenmesi lazım. İki türlü mesai var. Bir dini milli bayramlarda çalışma meselesi var. Orda yevmiye 1 yevmiye olarak ödeniyor bir gün çalışmışsanız. Eğer mesaiye kalmışsanız burada da çalıştınız saat yüzde 50 fazla olarak ödenmek zorunda. Ödenmezse hem size haklı fesih hakkı tanır hem de bu alacaklarınızı zaten talep edebilirsiniz."
SORU: "Bir şirkette iki yıldır çalışıyorum. Maaşım yüksek olduğu halde asgari ücretten gösteriliyor. İşverenin bu uygulaması işçiye iş akdini feshetme hakkı veriyor mu? Bunun bana bir zararı var mı?"
CEVAP: "Ben buna gizli kayıt dışılık diyorum. Bu da bir nevi kayıt dışılık aslında. Devletten vergi ve prim kaçırılıyor. İnsanların sadece asgari ücretten gösteriyor. Bu maalesef yapılıyor. Ama son yıllarda denetlemelerle daha da azaldı. Yeni Ekonomi Programı'nda da var kayıt dışılıkla mücadele noktasında. Çünkü devlet şunu diyor. İşveren de şunu diyor. Benim de üzerimdeki vergi ve prim çok yüksek. Maalesef bende bunu yapıyorum. Ama yeni elemanın veya kısa çalışmadan dönen elemanın bütün prim ve vergilerini devlet ödüyor. Devletin 19-20 teşviği var. Bunlardan faydalanalım. Bunlardan faydalanmak için bu hileleri yapmamak lazım. Zaten bu hileleri yapıyorsanız bu teşviklerden faydalanamıyorsunuz. Şimdi arkadaşın sorunu cevaplayayım. Bana iş akdini feshetme hakkı veriyor mu? Evet veriyor. Çünkü burada bir idari hukuksuzluk yapıyor. İki ceza kanunu da ilgilendiren bir iş yapılıyor. Nedir? Evrakta sahtecilik. Devlete yanlış bilgi belge veriliyor. Yani işveren iki kere hırsızlık yapıyor. Bir çalışanın adına yatırılan vergi ve primleri kaçırıyor. Devletten vergi ve primleri çalıyor. İki çalışanının geleceğini çalıyor. Bana bir zararı var mı? Evet var. Yarın bir gün emekli olduğun zaman maaşın düşecek. Yarın bir gün seni işten çıkartacağı zaman senin kıdem tazminatını asgari ücretten verecek ve bir çok ödemeler hep asgari ücretten hesaplanacak. Devletin teşviklerinden yararlanalım işçinin de hakkını verelim."
