KADEMELİ YAŞ
Bu tarihlerden sonra 9 Eylül 1999'a kadar işe girenler için ise yaş ve kademe devreye giriyor. İlk defa işe girdiğiniz tarih ve 3600'ü tamamladığınız tarihe göre kadınlarda yaş 58'e, erkeklerde ise 60'a kadar yükselebiliyor. Burada 15 yıl, 3600 gün ile kadınlarda 50, erkeklerde 55 yaş şartlarından hangisi en son gerçekleşmişse o tarihe göre emeklilik belirleniyor. 3600 gün prim şartını tamamlamak için çalışmak gerekmiyor. Erkekler sigortadan sonraki askerlikleri, kadınlar ise 3 doğumu borçlanabilir. Böylece erkekler 540, kadınlar 2160 gün kazanabilir.
25 YILA DİKKAT!
9 Eylül 1999 sonrasında sigortalı olanlar için ise emeklilik şartları biraz daha zorlaştı. Burada emeklilik yaşı kadınlar için 58, erkekler için ise 60'tan başlıyor. Prim gün sayısı ise 7000 günden başlayarak 7200 güne kadar çıkıyor. Ancak yine kısmi emeklilik şansı var. Yani çalışma imkanı olamayanlar için bu kez devreye 4500 günle emeklilik sistemi giriyor. Daha önce 3600 gün olan prim sayısı şartı 9 Eylül 1999 sonrası için 4500 güne çıkıyor. Ayrıca 25 yıllık sigortalılık şartı da bulunuyor. Yaş şartı ise kadınlarda 58, erkeklerde 60 oluyor. Yani 9 Eylül 1999 sonrası sigortalı olan birisi kısmi emeklilik isterse öncelikle 4500 günü doldurmak zorunda. Sonra işe girdiği tarihten itibaren 25 yıl geçmesi lazım ve kadınların 58, erkeklerin 60 yaşına ulaşması gerekiyor.
DOĞUM BORÇLANMASI
Doğum yapan kadınlar her bir çocuk için 2 yıl (760) gün prim borçlanması yapabilir. 3 çocuğa kadar kullanılabilen doğum borçlanması ile ilgili en çok unutulan ya da bilinmeyen detay; doğum borçlanmasından faydalanabilmek için doğumdan önce sigorta girişinin olması koşuludur. Yani çocuk doğurduktan sonra çalışma hayatına başlayan ve sigorta girişi de bu dönemde başlayan kadınlar doğum borçlanmasında bulunamaz. Ayrıca bu 1 doğum için 2 yıl prim gün sayısı olarak kabul edilir. Emeklilik yaşını geri çekmenize yaramaz.
ASKERLİK BORÇLANMASI
Askerlik boyunca erkekler askerlik borçlanmasında bulunabiliyor. Er ve erbaş olarak ya da yedek subay okulunda geçen sürelerini emeklilik için borçlanabiliyorlar. Doğum borçlanması gibi askerlik borçlanması da prim gününüzü doldurmanız konusunda fayda sağlar.
3600 GÜNDEN EMEKLİLİK
15 yıllık prim ödemesini tamamlayan kadın ve erkek sigortalı çalışanlar istenilen şartlara uygunluk olması durumunda 3600 gün üzerinden emeklilik talep edebilir. Burada en önemli detay ilk işe giriş tarihinizin 8 Eylül 1999 tarihi öncesinde olmasıdır.
MALULLEN VE ENGELLİLİK DURUMUNDA EMEKLİLİK
Hangi meslek kolunda olursa olsun sağlık durumunuz çalışmanıza engel oluyorsa, yasada belirlenen koşullara uygunluk gösteriyorsanız prim durumuna takılmadan malullen emekli olabilirsiniz. İşinizi yapmaya engel bir sağlık sorununuz varsa SGK'nın belirlediği devlet hastanesinden alacağınız heyet raporu ile (oranlarla geçerlilik veriliyor) erken emekli olabilirsiniz. Örneğin; şeker hastalığı, kalp rahatsızlıkları gibi çalışmanızı zorlaştıracak hastalıklarınız varsa SGK'ya başvurarak işlemleri başlatabilirsiniz.
Malullen emeklilik 5510 Sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununa göre;
- "Hizmet akdine tabi (4/a lı) ve kendi adına ve hesabına bağımsız (4/b li) çalışan sigortalıların çalışma gücünün veya iş kazası veya meslek hastalığı sonucu meslekte kazanma gücünün en az % 60'ını,
- Kamu görevlileri kapsamındaki sigortalılar için çalışma gücünün en az % 60'ını veya vazifelerini yapamayacak şekilde meslekte kazanma gücünü, kaybettiği Kurum Sağlık Kurulunca tespit edilen sigortalılar malul sayılıyor."
Ayrıca bireyin bedensel, zihinsel, ruhsal, duyusal ve sosyal yeteneklerini çeşitli derecelerde kaybının olması nedeniyle engelli olarak tanımlanır ve erken emekliliği hak eder.
SİGORTA BORÇLANMASI İÇİN YASA NE DİYOR?
5510 sayılı Sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununa göre sigortalıların borçlanabileceği süreler kısaca şu şekilde anlatılıyor;
- Doğum tarihinden sonra iki yıllık süreyi geçmemek kaydıyla geçen sürede,
- Askerlik borçlanması yani er veya erbaş olarak geçirilen süreç ve yedek subay okulunda geçen süreleri,
- 4 üncü maddenin birinci fıkrasının (c) bendi kapsamında olanların, personel mevzuatına göre aylıksız izin süreleri,
- Sigortalı olmaksızın doktora öğrenimi veya tıpta uzmanlık için yurt içinde veya yurt dışında geçirdikleri normal doktora veya uzmanlık öğrenim süreleri,
- Sigortalı olmaksızın avukatlık stajını yapanların normal staj süreleri,
- Sigortalı iken herhangi bir suçtan tutuklanan veya gözaltına alınanlardan bu suçtan dolayı beraat edenlerin tutuklulukta veya gözaltında geçen süreleri,
- Grev ve lokavtta geçen süreleri
- Hekimlerin fahrî asistanlıkta geçen süreleri,
- Seçim kanunları gereğince görevlerinden istifa edenlerin, istifa ettikleri tarih ile seçimin yapıldığı tarihi takip eden ay başına kadar açıkta geçirdikleri süreleri emeklilik için prim gün sayısı olarak sayılabiliyor ve borçlanma yapılabiliyor.
NE ZAMAN EMEKLİ OLABİLİRİM?
Hürriyet Gazetesi yazarı Noyan Doğan, emeklilik şartları hakkında bilgi verdi. İşte, emekli olmak isteyenler veya bilgi edinmek isteyenler için o detaylar;
Sigortalılık süresi, kişinin, ilk defa çalışmaya başladığı ve sigortalı olduğu tarih ile emekli olacağı tarih arasındaki süreye deniyor. Bu süre içinde sosyal güvenlik kurumuna, çalışan adına, işverenin yatırdığı primlere de prim ödeme süresi deniyor. Yaşa ise emeklilik için tamamlanması gereken yaş deniyor. Sosyal güvenlikte 1 ay, 30 gün olarak; 1 yıl da 12 ay olarak alınıyor ve tüm hesaplamalar da bunun üzerinden yapılıyor. İşçi, memur, Bağ-Kurlu ve erkek çalışan, kadın çalışan fark etmiyor; emeklilik için 3 koşul gerekiyor;
1- Belirli bir süre sigortalı olmak ki, burada işe giriş tarihi önemli ve bu süre kadın çalışan ile erkek çalışana göre değişiyor.
2- Belirli süre sosyal güvenlik kurumuna prim ödenmiş olması.
3- Yaş ki, emeklilik yaşı da kadın çalışan ile erkek çalışana göre değişiyor.
Bu 3 koşulun, yani belirli süre çalışılmış olması, bu süre içinde prim ödenmiş olması ve gerekli yaşın doldurulmuş olması gerekiyor ki, emekli olunabilsin. Bunlardan biri bile eksik olursa, emekli olunamıyor.
1 Mayıs 2008 ile 31 Aralık 2035 tarihleri arasında işe girenlerin emeklilik şartları da farklı olacak. Bu tarihler arasında işe girenlerin yerine getirmesi gereken ilk şart, prim ödeme gün sayısının 7200 olması. Bu şartı yerine getirenler sigortalılık süresine gerek olmadan 60 yaşında emekli olabilirler. Ancak bu tarihlerden sonra emeklilik yaşı de değişiyor. Şöyle ki:
- 1 Mayıs 2008 ile 31 Aralık 2035 arasında; 7200 prim ödeme süresini tamamlayanlar 60 yaşında emekliliğe hak kazanıyorlar.
- 1 Ocak 2036 ile 31 Aralık 2037 arasında; 7200 prim ödeme süresini tamamlayanlar 61 yaşında emekliliğe hak kazanıyorlar.
- 1 Ocak 2038 ile 31 Aralık 2039 arasında; 7200 prim ödeme süresini tamamlayanlar 62 yaşında emekliliğe hak kazanıyorlar.
- 1 Ocak 2040 ile 31 Aralık 2041 arasında; 7200 prim ödeme süresini tamamlayanlar 63 yaşında emekliliğe hak kazanıyorlar.
- 1 Ocak 2042 ile 31 Aralık 2043 arasında; 7200 prim ödeme süresini tamamlayanlar 64 yaşında emekliliğe hak kazanıyorlar.
- 1 Ocak 2044 ile 31 Aralık 2045 arasında; 7200 prim ödeme süresini tamamlayanlar 65 yaşında emekliliğe hak kazanıyorlar.
- 1 Ocak 2046 ile 31 Aralık 2047 arasında; 7200 prim ödeme süresini tamamlayanlar 65 yaşında emekliliğe hak kazanıyorlar.
