BANKALAR BOŞ DURMUYOR
Ne kadar bilinçli kullanırsak kullanalım bankalar hemen yeni bir ürün ile karşımıza çıkarak bizi bu faiz sarmalına çekiyor. Asgari ödeme tuzağından kurtuldunuz diyelim bu kez karşınıza 'taksit yapalım', 'öteleyelim' gibi tekliflerle çıkıyorlar. Bu 'cazip' tekliflere kapılırsanız yine bankayla uzun süreli bir faiz borç ilişkisine girmiş oluyorsunuz.
TUZAK 1
Her alışverişten sonra bankadan 'Bu harcamayı taksitlendirebilirsiniz' mesajı alıyorum. Avantajı var mı? Telefona gelen mesajı okuyunca haklı olarak, 'Vay be bankam beni düşünüyor, borcumu kolaylaştırıyor' diyorsunuz. Hemen her hizmeti parayla yapan, vatandaştan aldığı ücret gelirleri her yıl milyarları bulan bankaların, sizin işinizi bedava kolaylaştırması düşünülebilir mi? Meseleyi örnekle anlatalım. 600 liralık bir alışveriş yaptınız. Banka da 'taksitlendirelim' mesajı gönderdi. Bunu kabul edip, 6 taksite böldürdünüz. Ayda 100 lira ödeyeceğinizi sanıyorsunuz. Ama öyle değil...
● Önce sizden belli bir miktar parayı peşin olarak 'ücret' adı altında kesiyor.
● 600 liralık borcunuza taksitlendirme faizini de (% 1.50-6.5) işletiyor.
● Her ay 100 lira ve faizi ekstreye yansıtıyor.
● Eğer toplam borcunuzu kredilendiriyorsanız yani asgari tutarı ödüyorsanız bu borç ikinci kez faize giriyor.
● Faiz dışında KKDF ve BSMF ödemeleri de ekleniyor.
● Toplamda 600 liralık borcu, faiz ve ücretlerle 750 lira olarak ödüyorsunuz.
● Uygulanan faiz hem kart faizinden hem de diğer mevduat faizlerinden daha fazla.
TUZAK 2
Banka bu ayki alışverişi 2 ay sonra ödeyebileceğimi söyledi. Ne yapayım? Alın size cicili bicili paketlerle sunulan bir tuzak daha. Yine örnekle anlatalım...
● Ağustos'ta 300 liralık alışveriş yapıyorsunuz. Banka bunu sizden Ekim'de alacağını vaad ediyor. 2 aylık 'faizsiz' bir kredi açmış gibi gösteriyor.
● Bu 300 lira sizin limitinizden düşüyor ve toplam borcunuza ekleniyor.
● Böylece Ağustos ekstresinde bu harcamayı yapmış ve ödemiş gibi 2 ayrı kalemde görüyorsunuz.
● Toplam borcunuza eklendiği için (ödenmiş gibi görünse de) borcu kredilendiriyorsanız faiz işletiliyor.
● Aynı işlem Eylül ekstresinde de yapılıyor ve bir kez daha faiz ödüyorsunuz.
● Ekim'de ise borç size yansıtılıyor ve bir kez daha faiz ödüyorsunuz.
● Yani 300 liranın 2 ay ötelenmesiyle yüzde 7'ye yakın bir faizi farkında olmadan ödüyorsunuz.
● Bunun yanında yüzde 5'i bulan bir peşine faiz de alınıyor.
BUNLARDAN UZAK DURUN
Kredi kartı kullananlar için bankalardan sürekli teklifler geliyor, 'taksit, erteleme, öteleme...' Bunların her birinde faiz ve ücret tuzağı var, dikkat edin...
● Ayda 50 lira taksiti nasıl olsa öderim.
● Para cebimde kalsın kartla ödeyeyim.
● Asgari tutarı azmış bunu ödeyeyim.
● Bir ay ödemesem de olur. Banka aramıyor.
● Para yok ama kart var, alışverişe çıkalım.
● Bu indirim kaçmaz, kartla alalım
PLASTİK TEHLİKE - 2
FARUK ERDEM SORULARINIZI CEVAPLIYOR - TAKVİM'E SORUN
ekonomi@takvim.com.tr
YARIN: BİR ÜRÜNÜ TAKSİTLE ALMAK...
MAHKEME YOLUYLA SİGORTA İMKANI / SİZDEN GELENLER
Eylül 2014'te işe başladım ama sigortamı 1 Ocak 2015 tarihinden itibaren başlattılar. Sigortasız çalıştığım sürenin tazminatını alabilir miyim? Halen aynı işyerinde çalışmaktayım. 5...505625 Nolu SMS
İşyerinde halen çalışırken tazminat almanız mümkün değildir. İş sözleşmenizin kıdem tazminatını almanızı gerektirecek sebeplerden biri ile sona ermesi halinde kıdem tazminatının hesabında ilk işe giriş tarihiniz esas alınır. Bunun için de iş mahkemesine hizmet tespit davası açarak, sigortasız çalışmış olduğunuz sürenin tespit edilmesi ve giriş tarihinizin belirlenmesi gerekir.
ÇOCUKLAR ÖLÜM AYLIĞI ALAMAZ
Memur emeklisiyim, bekarım. Annem vefat etti. Annemin babamdan aldığı ölüm aylığını alabilir miyim? Şafak TUZCU
Ölüm aylığı eşler evlendiklerinde ve vefat ettiklerinde kesilir. Bu çocuklara maalesef geçmez. Sizin için babanızdan yetim aylığı alma hakkı var ancak emekli olduğunuz için onu da alamazsınız.
KALAN SÜRENİN PARASINI ALIRSINIZ
Özel bir hastanede uzman doktor olarak çalışırken, 3 ayım dolduğunda deneme süresi içinde denilerek sözleşmem fesh edildi. Sözleşmede haksız fesih durumunda 4 aylık tazminat maddesi vardı. Tazminat için dava açtım. Yerel mahkeme reddetti. İstinafta ne gibi bir karar çıkabilir? Ramazan SAY
Mahkemenin ne karar vereceği konusunda yorum yapmak doğru olmaz ancak kuralı anlatalım. Süreli bir sözleşme ise erken feshedilmişse zaten kalan sürenin parasını alırsınız. Süresiz bir sözleşme ise zaten 1 yılı doldurmadan tazminat alamazsınız.
İKİ YERDE ÇALIŞMAK GÜNÜ ARTIRMAZ
Şubat 1968 doğumluyum. 1987 yılı ilk işe giriş tarihim. 5150 iş günüm var. 2005-2006 arasında iki ayrı şirkette çalışıyordum. 600 güne yakın mükerrer primim var. Bundan nasıl faydalanabilirim? Kemal HASAN
Bir sigortalının iki ayrı yerde çalışmasında yasalar açısından bir sakınca yok. İki ayrı yerden prim de yatırılabiliyor. Hatta prime esas kazançlar toplanıyor ve emekli maaşınızı yükseltiyor. Sadece burada iki yerde çalışmanız gün sayısını ikiye çıkartmıyor. Yine 30 gün 30 gün olarak sayılıyor. Bu 600 gün iki işyerinin toplamı ise 300 gün sayılır. Eğer bir yerde Bağ-Kur'lu bir yerde SSK'lı iseniz bu çakışmalar SSK olarak sayılıyor.
PARA BLOKE OLUR
Babam 29 Aralık 2018'de vefat etti. Kendisi Emekli Sandığı mensubu emekli bir öğretmendi. Ölümünden 2 gün sonra 1 Ocak 2019'da 3 aylık maaşı banka hesabına yattı. Parayı çekmedik. SGK'ya gerekli bildirimlerde bulunup ölüm yardımı aldık ve annemin maaşını bağlattık. Ama bu yatan maaş hâlâ bankada duruyor. Bu para da hakkımız var mı? G.E
Emeklilere maaşları peşin yatırılıyor. Önümüzdeki 3 ayın maaşı ise parayı çekemezsiniz. Banka zaten parayı bloke etmiş olabilir.
EMEKLİLİK HESABI
22.02.2007 sigorta giriş tarihim. 03.12.1984 doğumluyum. Fatih KAPLAN
İşe giriş tarihinize göre 60 yaşında ve 7000 gün primi tamamlamak şartıyla emekli olursunuz.
15.10.1974 doğumluyum. 01.05.1993 sigorta girişliyim ve 6055 prim günüm var. Erdal ELTİK
25 yıl ve 54 yaş ile 5675 gün şartlarınız var. Priminiz ve yılınız tamamlanmış, yaşınızın dolacağı 15.10.2029 tarihinde emekli olursunuz.
1974 doğumluyum, Mayıs 1996 SSK girişliyim. 2000 tarihinde Bağ-Kur'a girdim ve hâlâ devam ediyorum. Son 3.5 yıl SSK'ya geçersem emekli maaşım artar mı? Yoksa Bağ-Kur'dan emekli olsam daha mı iyi olur? Hasan DOĞAN
SSK'ya geçmeniz sizin ödeyeceğiniz prim süresini kısaltır. Emekli maaşınızı etkilemez, tabii yüksek maaşlı bir işte çalışırsanız o başka. Bağ-Kur'da devam ederseniz 9000 gün yani 25 yıl prim ödemeniz gerekir. SSK'ya geçerseniz 5825 gün sizin için yeterli olacaktır.
23.03.1974 doğumluyum. İşe giriş tarihim 20.03.1994. Toplam 6520 gün SSK primim var. Askerlik borçlanması emekliliğimi nasıl etkiler? Mesut TAŞ
İşe girişinize göre 25 yıl, 54 yaş, 5675 prim gün şartlarına tabisiniz. Prim gün sayınız tamamlanmış. 25 yıl şartınız 2019, 54 yaşınız 2028 yılında dolacak. Bu durumda emekli olacağınız tarih 23.03.2028 olacaktır. İşe girişiniz askerden önce olduğundan, borçlansanız bile emeklilik yaşınızı aşağıya çekmez.
2019 sonunda emekli olacağım. Aralık'ta mı yoksa Ocak 2020'de mi müracaat etmeliyim? Ali DOĞAN
Aralık'ta müracaat ederseniz 2018 yılı enflasyonu geçerli olur. 2020'de ise 2019'un. Tabii yılın sonuna doğru karar vermek lazım. Bunu düşünmek için henüz erken.
ekonomi@takvim.com.tr
