Çin kulüpleri futbol piyasasını alt üst ediyor. Futbolculara ve kulüplerine öylesine astronomik rakamlar veriyorlar ki "hayır" demek çok zor ve büyük bir özveri veya lüks haline geliyor. Herkesin aklına takılan soru belli: Ne oluyor, bu kulüpler neyin nesidir? Kısacası amiyane olarak bu değirmenin suyu nereden geliyor? Çin'in Futbol Federasyonu denebilecek CFA olarak kodlanan birliğin kuruluş yılı 1924, FIFA'ya yani Dünya futboluna katılış tarihleri ise 1931. II. Dünya Savaşı sonrası yaşanan iç savaş sonrası Çin Halk Cumhuriyeti olarak yeniden kurulan ülkeyi temsilen de Çin Futbol Federasyonu 1949'da yeniden kuruldu. Çin milli takım düzeyinde ilk maçını 1952'de Finlandiya'ya karşı oynadı. Mao yönetimini tanıyan az sayıdai ülkeyle yapılan dostluk maçlarından sonra "Ejderhalar" lakabıyla tanınan Çin mili futbol takımı ilk kez 1958'de yapılan Dünya Kupası elemelerine katıldı ama averajla kaybedip bu organizasyona katılamadı. Çin o günlerden bugüne futbolda aşama kaydetmek için çok uğraştı çünkü ülkede masa tenisi ve badminton en sevilen sporlardı. 10 milyon metre kareye yaklaşan ve 1,4 milyarlı bir ülkede merkezi organizasyonlu takım sporları düzenlemek de kolay bir şey değildi. Çin, futbol sevgisini aşılamak için en çok televizyonu kullandı. Bugün de televizyondaki futbol yayını anlatacağımız gibi çok etkin bir ol oynamaktadır.
ADİDAS VE NİKE SAVAŞI
Mao sonrası serbest piyasa ekonomisini hem de en acımasız olarak benimseyen Çin'de, bu sistem değişikliği endüstriyel futbol dediğimiz bugünün futboluna yavaş yavaş giriş yaptı. 1994'te A ve B olarak iki lig kuruldu ve Çin'de profesyonel futbola resmen adım atıldı. Bu iki ligin A olanı 2004'te Süper Lig, B olanı da Lig 1 olarak yeniden organize edildi. Bugün gündemde olan kulüpler asıl olarak Çin Süper Ligi kurulunca yani 2004'ten sonra ortaya çıkmaya başladı. CFA Süper Lig kurulurken bir karar daha aldı: Çin'de Adidas markası dışında başka futbol ayakkabısı giyilmesi yasaklandı. Bu marka 2015 yılında Nike oldu. Bugün Nike dışında başka bir ayakkabı markası giymek isteyen futbolcu 2 milyon Yuan (300 bin ABD Doları) ödemek zorundadır. Bugün Çin'de yani dünyanın en büyük pazarında Adidas ve Nike arasında büyük bir mücadele vardır. Basketbol ayakkabasında Nike'ın büyük üstünlüğü var. Futbol ayakkabısında darbe yiyen Adidas 20 bin okulda, 50 bin öğretmene futbol dersi vererek eski hakimiyetine dönmeye çalışıyor.
ŞİKE VE DEVLET
Çin futbolu süper lig kurulduktan sonra ivme kazanmış durumdayken 2009 yılında büyük bir şike skandalı patladı. Uzun yıllardır içinde bahis şikesi çetesinin de olduğu, şampiyonlukların şike sonucu elde edildiği çok büyük bir organizasyonun varlığı anlaşıldı. Ülkenin en ünlü hakemleri ve hakem komitesi başkanı, bazı kulüp başkanları ve milli futbolcular tutuklandı. Süper Lig'de yer alan iki takım düşürüldü, Lig 1'deki bir takım da kapatıldı. Futbolu yeni yeni seven Çinliler bu skandaldan çok etkilendi. Bir anda statlar boşaldı. Seyirci hiç bir maça gitmeyerek protesto yapıyordu. Çinli yetkililer defalarca özür dilediler ama güven sarsılmış, yolun başındaki Çin futbolu büyük darbe almıştı. Bu meseleye, Çin'i dünyada en önemli futbol ülkesi yapmaya çalışan siyasi irade de el koydu ve yeni, temiz bir başlangıç için muazzam bir imaj çalışması başlatıldı. Devlet bir daha böyle bir şey olmayacağına söz verdi. Çin Devlet Başkanı Şi Cinping, şike skandalından sonra çıktı ve hedeflerinin Dünya Kupası'nı düzenlemek ve sonra da kazanmak olduğunu söyledi. Çin, sporu ve özellikle de yeni kapitalist sistemiyle futbolu hem ticari hem de siyasi bir hedef haline getirdi. Bunun için okullardan başlayarak futbol oynayan gençlere büyük imkanlar, burslar tanınıyor, üniversite yolu kolay açılıyor ve ülke ölçeğinde büyük paralar kazanma şansı veriliyor. Ülkede ayrıca binlerce yeni stat yapılıyor. Çin Milli Takımı'nın istenen düzeyde olmaması halen büyük sorun. Bunun için Avrupa'dan eski ünlü futbolculardan seçilmiş önemli hocalar da getirdiler. Son büyük transferlerin bir hedefi de bu futbolcuların katkısıyla futbolun gelişeceği ve böylelikle daha iyi bir milli takım çıkacağı umudu. O yüzden Çin artık sadece futbolun sonbaharındaki futbolcuları değil kariyerinin ortasındaki futbolcuları da almaya başladı. Bu yeni yönelim, Çin'in vites yükselttiğinin en iyi göstergesi.
SÜPER LİG VE TAKIMLAR
Peki ama bu takımların gelirleri nedir ve nasıl bu kadar büyük para harcayabiliyorlar. Çin Süper Ligi başladığında 12 takımdı, şu anda 16 takımlı. Bu takımların içinde başarı olarak zirvede olan GZ (Guangzhou) Evergrande. Geçen yılın şampiyonu ve daha önemlisi Asya Şampiyon Kulüpler Şampiyonu. Hocası da ünlü Luiz Felipe Scolari. Ondan önce de bir başka ünlü hoca Lippi takımı çalıştırdı ama kısa sürede yollandı. Çin Süper Lig takımlarının en ilginç özelliği ülkenin yapısından dolayı, yeni katılan orta bölge takımı Lifan hariç tümünün ülkenin doğu bölgesinde yer alması. GZ Evergrande de ülkenin güney-doğu takımı.
PARA YABANCILARA AKIYOR
Bu takımın en ilginç özelliği, sadece Guangzhou adını taşırken bahsettiğimiz şike skandalı nedeniyle 2009'da küme düşürülmesi. Evergrande adlı devasa bir emlak ş irketi tarafından satın alındı ve bir anda en önemli takım oldu. Bu emlak şirketinin sahibi Hui Kan Yan 7 milyar dolar kişisel servetiyle önemli bir zengin. Şirketini ise 1996'da kurmuş. Takımın hisselerinin % 40'ını dev elektronik alışveriş şirketi Alibaba'ya satınca takım daha da büyük finansman imkanlarına kavuştu. Alibaba, Çin'de futbol için altyapıdan başlayarak hemen her safhada büyük yatırımlar yapıyor. Takımın futbolcularının değeri 64,5 milyon Euro. Fenerbahçe'nin ise 153 Milyon Euro. En pahalı futbolcusu, Atletico Madrid'e 42 milyon Euro, kendisine ise yıllık 30 milyon Euro verilerek alınan Jackson Martinez. Peki takımın değeri neden bu kadar az denecek haklı olarak. Çünkü Çinli futbolculara verilen para çok az. Örneğin bu takımda 25 Bin Euro verilen futbolcular var. Yani paranın neredeyse tamamına yakını yabancı futbolculara ödeniyor. O yüzden Çin Süper Ligi futbolcu değerleri toplam 307 milyon Euro iken Türkiye Süper Ligi 956 milyon Euro yani Çin'in 3 katından da fazla. Çin Süper Ligi'nin bu yılki flaş takımı ise kuşkusuz Jiangsu Suning. Brezilyalı Teixeira için Shaktar'a 50 milyon Euro bonservis ve futbolcuya da 30 milyon Euro verdiler. Kulübün toplam değeri ise 65 milyon Euro. Hocası Dan Petrescu. Takımın sahibi ise Suning büyük bir mağazalar zinciri. Çin futbol dünyasında sponsorluğunu yaptığı Barcelona ile işbirliği yapıyor. Bu iki takımdan sonra ilk 5 denen Şanghay Greenland Shenhua, Shandong Luneng Taishan ve Ersan Gülüm'ü alan Hebei China Fortun. Burak Yılmaz'ın gittiği Beejing (Pekin) Guoan'ın sahibi akıllı tv ürünüyle tanınan elektronik şirketi Letv. Sahibi Jua Yuating'in kişisel serveti Forbes'e göre 4,7 milyar dolar. Ersan Gülüm'ün takımının sahibi China Fortuna Land, bir gayrimenkul şirketi. Sahibi Wang Wexue'nin kişisel serveti ise 3,5 milyar dolar.
TELEVİZYON YAYINI
Çin futbol pazarının şu andaki değeri 120 Milyar dolar. Muazzam bir rakam ve daha da büyüyecek. Çin'de futbol maçları yaklaşık 22 bin ortalama seyirciyle oynanıyor. Bu sayının artacağı muhakkak. Şu anda asıl gelir ise maçların televizyon yayınından geliyor. 2015'te bu para 2014'e göre 160 kat artarak 1,2 milyar dolara çıktı. İngiltere'de yayıncı kuruluşun verdiği para nüfusla kıyaslanınca kişi başına 200 Yuan, Çin'de ise bu rakam 1,1 Yuan. Futbol takımlarının adeta çıldırmış gibi transfer rakamları vermesinin asıl nedeni bu anormal artış. Futbola ilgi arttıkça gelirler de artacak ve Çin takımları daha da büyük rakamları rahatça ödeyecek. Şu anda kısa ve hatta orta vadede görünen durum bu. Çin sadece kendi ligi olarak değil nüfusu ve bakirliği itibarıyla dünyanın her takımı için potansiyel müşteri-seyirci. Küresel taraftarlık dediğim bu olgu yüzünden Beşiktaş, Çince sosyal hesap açıyor. Dünyanın büyük takımları ve futbolcuları Çin'e maça veya gösteriye gidiyor. Artık futbolda herkes hesabını Çin gerçeğine göre yapmak zorunda.
