Fodul: Özellikle kel arkadaşların bu lafı duymama ihtimali yoktur. Hem kel hem fodul derler ya, üstünlük taslayan, kibirlenen anlamı taşırmış.
Çığır: Kar üzerinde açılan keçi yoluna deniyormuş diye duyduk, kimileri de çığın ardından karın üzerinde açılan yola denildiğini söylüyor. Çığır açmak her halükarda önemli bir iş.
Alavere: Esas anlamı bir şeyi elden ele geçirmek imiş, aslında üzerinde düşününce çok da mantıklı, ala-vere. Ne ara alavere dalavere gibi bir kalıba girmiş onu bilemeyeceğiz.
Ahkâm: "Bana hükümler verme" desek güzel olmaz ama "bana ahkâm kesme" demek çok güzel.
İşte bu ahkâm kelimesi hüküm kelimesinin çoğulu oluyor.
Çil: Avlanan bir kuş türüymüş, ufak tefekmiş bir de. Tüfeğin sesini duyunca her mantıklı canlı gibi sağa sola hızla kaçıştığından "çil yavrusu gibi dağılmak" sözüne de ilham vermişler. Hep kullanılan ama yahu çil nedir diye merak edilmeyen bir kelime daha aydınlığa kavuştu.
Fiyasko: İtalyanca'dan gelen ve sözlük anlamı alelade bir şişe olan fiyasko kelimesinin de enteresan bir hikayesi var esasen. Venedikli şişe işçileri üretim aşamasında en ufak bir hata bile olsa bunu fiyasko kabul edip o şişeyi ayırırlarmış, böylece potansiyel bir vazo yerine sıradan bir şişe kalırmış ellerinde.
Hergele: Denilir ki binek olmaya ya da yük taşımaya alıştırılmamış eşek veya at sürüsü. Anlamını bilince hergelelik yapmak daha güzel geliyor kulağa. Boş boş bir işe yaramadan gezip durmak.
Mihenk taşı: Denktaşı olarak da bilinen bu taş, altın veya gümüşe sürülünce oluşan izlerden madenin saflık derecesini belirlemeye yararmış.
Kısaca saflık ölçer. Tam doğru kullanıyoruz denemez, çok yanlış kullanmasak da.
Kallavi: Yap şöyle bir kahve, kallavi olsun gibi bir kullanım nasıl oturmuş bilinmez ama kallavi Osmanlıda sadrazamın kavuğunun adı. Heybetli bir kavuk ve temsil ettiği güç efsane, o yüzden "çok sağlam" anlamında kullanıyor olabiliriz.
Kıyak: Öğrenmemizle bayağı şaşırmamız bir olan kelime. Efendim bunun anlamı atların çiftleşmesi esnasında erkek ata yardımcı olmak, el ile yol göstermekmiş. Artık "bi kıyak geçerken" iki kez düşüneceğiz.
Şamar oğlanı: Gerek şamarı yemek gerek şamar oğlanına dönmek olarak bolca kullandığımız bu sözcüğün de enteresan bir geçmişi var. Avrupa'da her asilzade okula halktan bir yaşıtıyla beraber gönderilirmiş, asil olan bir hata işleyince, bunun cezasını halktan olan çekermiş.
Efkâr: Bir diğer çoğul olma durumu da bu kelimede karşımıza çıkıyor. Fikir'in çoğulu. Yani efkârlıyım diyen kişi aslında kederliyim, dertliyim değil düşünceliyim diyor, biz onu yanlış anlıyoruz.
Yavşak: Ağza çok güzel oturan bu kelimenin bir de güzel anlamı varmış. Bit ya da pire yavrusuna yavşak denirmiş. Ayyy yavşak yhaaa!
Yosma: Güzel alımlı kadın anlamına gelen bu kelimenin anlamı gitgide kolay kadına doğru kaymıştır, neden böyle olmuştur bilmesek de doğru anlamıyla kullanabilen insanlar nadir de olsa vardır hâlâ.
Bendeniz: Anlamının en bilinmediğini düşündüğümüz kelimelerden birisi de bendeniz'dir daha doğrusu "bende"dir. Bende, köle/kul demektir, birine kendimizi takdim ederken "bendeniz isim soyisim" dediğiniz zaman, emrinize amadeyim anlamı taşır.
Zıvanadan çıkmak: Gayet doğru kullandığımız ancak anlamını pek de bilmediğimiz kelimelerden biri daha karşımızda: Zıvana. Marangozların dediğine göre ahşap mobilyaların (masa, sandalye gibi) bağlantı yerlerindeki kritik noktaların adıymış zıvana, eğer bu mobilyalar kötü kullanılır ve bu kısımlara zarar gelirse, o eşya bir daha iflah olmazmış.
Yani zıvanadan çıkmak gerçekten de hiç iyi bir şey değilmiş.
Sittin sene: Ağza dou dolu oturan adeta bir küfür gibi keyif veren bu kelimenin anlamı çok açık aslında, sittin = altmış, yani "sittin sene bitmez bu iş" gibi bir cümle bahsi geçen işin bitmesine daha çooooook olduğunu belirtiyor.
Eşya: Geldik bir başka çoğul kelimemize daha.
Eşya kelimesi "şey"in çoğuludur, şeyler anlamında yani. Anlamını bilerek kullanmak daha güzel. Bu durumda eşyalar demek aslında yanlış oluyor ama çaktırmayın.
CV: Herkesin ağzında olan ama anlamını kullananların %1'inin bile bildiğinden şüphe duyduğumuz bir kelime CV. Neden mi? Çünkü Latince bir kelime grubunun kısaltılmış hali CV. Uzunu: Curriculum vitae. Curriculum çember, vitae de hayat demekmiş, yani hayat çemberi. Bu açıklama iş ararken feleğin çemberini gören tüm dostlara gelsin.
ASLAN-BOĞA
Aslan ile boğa bir gün kafaları çekiyormuş.
Saat gece 12'ye doğru aslan saate bakmaya başlamış.
Boğa: Hayrola aslan kardeş, sen ki ormanlar kralısın sana yakışıyor mu?
Yengeden mi korkuyorsun?
Aslan: Oğlum bizi evde bir aslan bekliyor.
Seninki gibi bir inek değil....
ALKIŞLIYORUM
Yabancı sevgilimin ilk başlarda hiçbir şeye karışmayan, her şeyden memnun görünen annesi; ilişkimiz ciddileşmeye başlayınca, yavrusunu koruyan tırnaklarını çıkardı, kaplana dönüştü. Tutturmuş illa onların yaşadığı ülkede ve şehirde yaşayacakmışız. Hadi buna bizim annelerden alışkınım da, ya buna karşı çıkamayan, annesinin karşısında süt dökmüş kedi modeliyle duran yabancı sevgiliyi ne yapayım? Gider kendi milletimden birini bulur, hiç olmazsa kaynanayla kendi ana dilimde çatır çatır kavga ederim!
