Petek, Türkiye'de sivil bir anayasaya demokratik yoldan katkıda bulunmak amacıyla bu çalışmayı yaptıklarını, toplumun taleplerine uygun bir anayasa taslağı hazırlamadıklarını, çalışmada sadece talepleri ortaya koyduklarını söyledi.
''YENİ ANAYASA DEĞİŞMEZ MADDELERİ İÇERMEMELİ''
Petek, İGİAD'ın yeni anayasa önerisinde, insanların doğuştan var olan özgürlüklerini kullanabilmesini sağlamak üzere farklılıklarıyla bir arada barış içinde yaşamayı sağlayacak, şeffaf, katılımcı ve çoğulcu bir yaklaşım esas alınması gereğinin vurgulandığını belirterek, önerilere ilişkin şu bilgileri verdi:''Devletin temel görevi, bireyin ve toplumun sağlık huzur ve refahı gerçekleştirilmesi, yoksulluğun önlenmesi, sosyal adaletin sağlanması, insan temel hak ve özgürlük taleplerindeki tercihlerine saygı gösterilmesidir.
Yeni anayasa değişmez maddeler içermemeli, toplumun özgür iradesi ile yenisini ve daha iyisini yapma yolu kapatılmamalıdır. Yeni anayasa kısa olmalı, muğlak ve farklı yorumlamalara neden olabilecek kavramlar kullanılmamalıdır.''
USUL YÖNÜNDEN ÖNERİLER
Reşat Petek, siyasi, hukuki ve toplumsal meşruiyet için esastan önce usulün geldiği unutulmaması gerektiği vurgulanan yeni anayasa önerisinde ısmarlama, dayatma, vesayet anlayışına karşı, milletin kendi anayasasını kendisinin yapma hakkı olduğu sık sık vurgulanarak görüş ve öneriler toplanması gerektiğini kaydetti.
Toplumsal taleplerin oluşması, dillendirilmesi, toplanmasının önünün açılması, her bireyin bu sürece mümkün olduğunca katılımının sağlanması, bu amaçla uygun araçlar, iletişim ve imkanlar sağlanması, görüş bildirenlere cevap verilmesi gerektiğinin öneriler arasında yer aldığını ifade eden Petek, usullere ilişkin raporda dile getirilen taleplere ilişkin şu bilgileri verdi:
''Talep bildiren vatandaşların soruşturulma endişesinden emin olarak özgürce düşüncelerini bildirebilmeleri için anayasa yapım sürecinde yazdıkları, söyledikleri ve yetkili makamlara bildirdikleri görüş ve düşüncelerinden dolayı milletvekili dokunulmazlığı gibi sorumsuz tutulacakları yasal düzenleme öncelikle yapılmalıdır.
Siyasi partiler, üniversiteler, STK'lar ve bireylerin talepleri toplanmalı. Ortak talepler, karşıt talepler, birbirine yakın ve uzak istekler analiz edilmeli.
TBMM'nin oluşturacağı komisyonda talepler hukuki metne dönüştürülmeli ve TBMM'nin onayına sunulmalı. Meclis'in kabulü yeterli görülmemeli ve mutlaka halkın onayına sunulmalı.''
''LAİKLİK KAVRAMI ANAYASADA YER ALMAMALI''
Reşat Petek, öneriler arasında devletin eşit vatandaşlık, adalet ilkelerini benimsemesi, özgürlük ve toplumsal taleplerin geçerli-geçersiz olarak niteleme yetkisinin devlete verilmemesi gerektiğinin vurgulandığını, özgürlüklerin esas olması, istisnai hallerde özgürlüklerin sınırlanmasında ise evrensel ilkelerin dikkate alınması gerektiğini kaydetti.
Anayasada ve yasalarda açık olarak başörtüsü ve kıyafet yasağı olmadığı halde fiili durum yaratılarak insanların eğitim özgürlüğünden mahrum bırakıldığını dile getiren Petek, şu önerilerin yeni anayasada yer alması gerektiğini söyledi:
''Devletin dinler ve inançlar karşısında tarafsız davranması, inanç, din ve ibadet özgürlüklerini güvence altına alması, din ve inanç alanını tanımlamaya kalkmaması esas alınmalıdır. İstismara ve keyfi yorumlara neden olan laiklik kavramı anayasada yer almamalı, onun yerine tanımı yer almalıdır.
Bu, Türkiye'de laikliğin laikçilik olarak çarpıtılarak inananlara bir baskı aracı olarak kullanılması göz önüne alındığında muğlak tanımsız bir kavram olarak ortaya çıktığı içindir. Din ve inanç özgürlüğü, din veya inanç değiştirme özgürlüğü ile tek başına veya topluca, açıkça veya özel tarzda ibadet, öğretim, uygulama ve ayin yapmak suretiyle dinini veya inancını açıklama özgürlüğünü de içermelidir. AİHS hükümleri bu konuda örnek alınabilir. Tüm devlet organlarının, toplumun belirleyeceği anayasa ve hukuk kurallarına bağlı hareket etme zorunluluğu olmalıdır.''
''KILIK KIYAFET KAMUDA ÇALIŞMA ENGELİ OLMAMALI, RESMİ DİL TÜRKÇE OLMALI''
Petek, tüm devlet kurumlarında (ordu ve yargı dâhil) herkesin kendi kimliği ve yaşam tercihleriyle görev üstlenmesinin sağlanması gerektiğine işaret ederek, ''İnanç, ırk, dil, kılık kıyafet kamuda çalışma engeli olmamalıdır. Tüm kuruluşların hesap verebilirlik ilkesi çerçevesinde çalışması sağlanmalıdır. Yetki ve sorumlulukların belirlenmesinde boşluk bırakılmamalıdır. Anne ve babanın kendi inançlarına uygun olarak çocuğuna dini eğitim verme ve aldırma hakkı olmalıdır. Resmi dil Türkçe olmalı ve isteğe bağlı olarak ana dilde eğitim sağlanmalıdır'' dedi.
''PARLAMENTER SİSTEM VE KUVVETLER AYRILIĞI İLKESİ DEVAM ETMELİ''
Petek, Meclis'in tüm devlet organları üzerinde ayrımsız kontrol ve denetim yetkisi olması, halkın doğrudan kanun yapma süreçlerine katılımı, denetim hakkı ve yetkisinin de Anayasa ile sağlanması ve belirli imza sayısına ulaşıldığında halkın doğrudan yasaların yapımı ve değiştirilmesinde yetki sahibi olmasının sağlanmasını da önerdiklerini belirterek, anayasadaki yetkili organlara ilişkin şu önerileri açıkladı:
''Darbe anayasalarının vesayet için oluşturdukları yetkili anayasal organlara¨yeni anayasada yer verilmemeli, bu konular yasal düzenlemelere terk edilmelidir. Milli Güvenlik Kurulu, Atatürk Kültür Dil ve Tarih Yüksek Kurulu, RTÜK, YÖK, Askeri Yargıtay, Askeri Yüksek İdare Mahkemesi, Askeri Mahkemeler anayasal statüden çıkarılmalıdır. Milli Güvenlik Kurulu, Yüksek Askeri Şura, YÖK gibi kurul ve kurumların anayasada yer alması bu konularda ihtiyaca göre düzenleme yapılmasını zorlaştırmaktadır. Bu kurumlar da yasal düzenlemelere bırakılmalıdır. Cumhurbaşkanı halk tarafından seçilmelidir. Parlamenter sistem ve kuvvetler ayrılığı ilkesi devam etmelidir. Halkın temsilinde adalet sağlanmalı. Bu amaçla seçim barajı kaldırılmalıdır. Bir zamanlar gündeme getirilip tartışılan Türkiye Milletvekilliği sistemi getirilmelidir. Siyasi Partilerin demokratik ve katılımcı biçimde yapılandırılması ilkesi benimsenmeli, detayları Siyasi Partiler Kanununda düzenlenmelidir. Yerel yönetimler güçlendirilmelidir. Türk Silahlı Kuvvetleri ayrı bir erk olmamalı ve Milli Savunma Bakanlığına bağlanmalıdır. Askeri personel için ayrıcalıklar olamayacağı, herkesin kanun önünde eşit olacağı bir sistemin ana ilkeleri anayasada yer almalıdır. Yargı birliği sağlanmalıdır. Askeri Yargıtay ve Askeri Yüksek İdare Mahkemesi kaldırılmalıdır. Askeri Mahkemeler ise yargı birliği içinde sivil hukukçu hâkimlerden oluşan disiplin suçlarına bakmakla görevli mahkemelere dönüştürülmelidir.''
Petek, bu önerilerini, ilgili tüm birimlere göndereceklerini belirterek, tüm siyasi partilerin bu fırsatı kaçırmaması temennisinde bulundu.
