Engizisyondan kaçtılar Selanik'te hayat buldular: Yahudiler'in kimi un, kimi de yoğurt fabrikası ile zengin oldu

Engizisyondan kaçan Yahudiler'in bir kısmı Selanik'te hayat buldu. Kimi un, kimi yoğurt fabrikası kurdu. Bu işletmeler yıllar sonra marka haline gelecek firmaların temelini oluşturdu...

Kaynak GAZETE Giriş Tarihi 10 Nisan 2021 Güncelleme 10 Nisan 2021, 07:00
Engizisyondan kaçtılar Selanik’te hayat buldular: Yahudiler’in kimi un, kimi de yoğurt fabrikası ile zengin oldu

İÇİNDEKİLER

Tarihler 31 Mart 1492'i gösterdiğinde Grana'da düştü. İspanya Kralı Ferdinand ve Kraliçe İsabella, Yahudiler'i istenmeyen kişi ilan etti. Yahudiler Osmanlı İmparatorluğu'na göç etti.

Sefaradlar olarak anılan bu Yahudiler'in yurt bildiği topraklardan biri de Selanik'ti. Yahudi Aileler, Osmanlı İmparatorluğu'nun sınırsız imkanı sayesinde servetlerine servet kattı.

1850-1910 tarihleri arasında Selanik ve İstanbul'da bulunan Yahudi aileler, Osmanlı ekonomik ve ticari hayatı içinde son derece etkin roller üstlendi. Ayrıca devletin ihtiyacı olan borç paranın temininde ilk başvurulan adres oldu. Bu dönemde Selanik'te çok zengin Yahudi aileler ortaya çıktı. İşte o ailelerden en önemlileri:

ALATİNİ AİLESİ: Ailenin kökeni 1492'ye uzanıyordu. İber Yarımadası'ndan gelen ailenin kurucusu Isaac Alatin'iydi. İspanyol Engizisyonu'ndan kaçan aile Selanik'e yerleşti. 1858 yılında Moses Allatini ve erkek kardeşi Selanik'te bir un değirmeni şirketi kurdu. Sonraki on yıllarda şirket genişledi ve 1930'larda değirmenler Balkanlar'daki en büyük un fabrikası haline geldi.

O zamandan beri, şirketin mülkiyeti birçok kez değişti, ancak tarihi adını korudu. Bugün o fabrika, ELBISCO Group'a aittir ve bisküvileriyle dikkat çekmektedir. Aile madencilik aleminde de önemli yatırımlar yaptı.

FERNANDES AİLESİ:
Fernandes Ailesi, tıpkı Alatiniler gibi Selanik'in ileri gelen ailelerinden biriydi. Ferdandes Ailesi, Osmanlı Devleti'nin ve Selanik'in ekonomik hayatı içindeki önemli yapı taşlarından birini oluşturdu. Ailenin bireyleri çok önemli banka ve şirketlerde gerek hissedar, gerekse de müdür olarak görev yaptı.

Finans piyasası içinde önemli bankerler arasına girdi. Fernandesler Alatiniler ile evlilik bağları kurarak ilişkilerini ve ticaret hayatlarını sağlamlaştırdı. Kenevir Dokuma Fabrikası, Fernandeslerin Selanik ekonomisi içindeki birkaç girişimlerinden biriydi.

LİMANLAR SAYESİNDE
Selanik Yahudileri zenginliklerini Osmanlı limanları ve İtalya coğrafyasındaki krallıklar ile yaptıkları ticarete borçluydu. Özellikle 16. yüzyılda Akdeniz ticaretinde önemli bir konuma sahip olmuşlardı.

1556'da İtalyan kenti Ancona'da 25 Yahudi öldürüldü. Bunun üzerine Selanik Yahudileri Ancona'ya 6 aylık bir boykot uyguladı. Bu güce bağlı olarak şehirdeki Yahudi nüfus her geçen gün arttı. Öyle ki 1530'da şehrin yüzde 52'si, 1613'te ise yüzde 68'i Yahudiler'den oluşuyordu. Dünya üzerinde kuvvetle muhtemel ki o dönemde Yahudiler'in nüfusça çoğunlukta olduğu tek şehir Selanik'ti.



Şehir 20. yüzyılın başlarında dahi bu özelliğini büyük ölçüde korudu. Öyle ki, Selanik 26 Ekim 1912'de Yunan kontrolüne girdiğinde şehirdeki Sabataycı topluluk hariç 157 bin kişilik nüfusun 65 binini Yahudiler oluşturuyordu. Buna Sabataycı nüfusun da eklenmesiyle şehrin yarısı İbrani toplumuna mensup insanlardan meydana geliyordu.

CARASSO (KARASU) AiLESİ
İzak
Karasu (ya da Isaac Carasso) 1874'de Selanik'te doğdu. Yoğurt fabrikası kurdu. Balkan Savaşları sırasında Barselona'ya göç etti. Balkanlar'dan bildiği yoğurdu bölgeye taşıdı. Önce eczanelerde ilaç olarak sattı.

1919 yılında, Danone Grup şirketini kurdu. "Danone" ismi Katalan dilinde oğlu Daniel Carasso'nun lakabının bir değişik biçimiydi.

ABDÜLHAMİT'İN SÜRGÜNDE KALDIĞI VİLLA
Alatini
Köşkü, Georgio Alatini tarafından 19. yüzyılda yaptırıldı. Selanik'teki Yahudi varlığını yaşatan en önemli yapıdır. 1909 yılında tahttan indirilen II. Abdülhamid Selanik'e sürgün edildiğinde Alatini Villası'nda kalmıştır.

Mimar Vitalino Poselli isimli bir mimara yaptırılan köşkün en önemli özelliği, kırmızı tuğlalarıdır. 1979'dan beri Yunanistan hükümetinin Selanik merkezli Makedonya bölgesi valiliğinin idari binalarından biri olarak hizmet vermektedir.