Milyonları ilgilendiriyor! Emeklilik yaşı ve süresi tamamen değişti mi?
Kamu görevine girenler için emekli aylığı almak için hizmet süresini tamamlayanlar için 2020 yılı şartları tamamen mi değişti? Gerek kısa çalışma ödeneği alanlar, gerekse de nakdi ücret desteğinden yararlananlar bu endişelerinde haklı. Çünkü bu süreçte emeklilik primleri, bir başka ifadeyle de malullük, yaşlılık, ölüm primleri yatmıyor.
Emeklilik yaşı ve süresi tamamen değişti mi? Soruları milyonlarca çalışan tarafından merak ediliyor. Kısa çalışma ödeneği ve nakdi ücret desteğinin süresi uzadı. Bu sürelerde emeklilik primleri yatmadığından çalışanların emeklilik süresi de uzuyor. İş kanunu, prim ödenmeyen günler için borçlanma imkânı da tanımıyor.
Kimi işyerleri ise kısa çalışma ödeneği alabilmek için haftalık çalışma sürelerini geçici olarak en az üçte bir oranında azalttı ve bir ay içinde çalışılmayan günler için kısa çalışma ödeneği alındı, çalışılan günler için de işveren çalışanına hem maaş yatırdı hem de sadece çalışılan günlerin emeklilik primlerini ödedi. Örneğin, işyeri kısa çalışma ödeneğinden yararlanmak için faaliyetini azaltmışsa ve 30 gün içinde sadece 10 gün çalışılmışsa; çalışan 20 günün parasını kısa çalışma ödeneğinden aldı, kalan 10 gün için de işverenden maaşını aldı, işveren de 10 günlük prim yatırdı.
Bu da çalışanın bir ay içinde 20 gün priminin yatmadığı anlamına gelir. İşyeri kısa çalışma ödeneğinden 3 ay yararlanmışsa, 3 ay içinde de çalışanın 60 gün primi yatmaz. Bu durum da çalışanın emeklilik süresini etkiler ve daha geç emekli olmasına neden olur. Aynı durum nakdi ücret desteği alanlar için de geçerli; emeklilik primleri yatmadığı için emeklilik süresi uzar.
YAŞI BEKLEYENLER İÇİN SORUN YOK
Eğer çalışanın emeklilik için prim gün sayısı sorunu yoksa, prim gün sayısı fazlaysa, emeklilik için yaşı bekliyorsa kısa çalışma ödeneği veya nakdi ücret desteğinden dolayı eksik prim yatması sorun olmaz. Ama çalışanın emeklilik için yaşı tutuyorsa, prim gün sayısı eksikse; işte o zaman kısa çalışma ödeneği ve nakdi ücret desteği süresi büyük sorun olur, çalışanın emekli olma süresi uzar. Sadece çalışan değil bu durum çalışanın eş, çocuk gibi hak sahiplerini de etkiler.
Peki, prim yatırılmayan süreler borçlanılarak, tamamlanabilir mi? Maalesef, iş kanunu, kısa çalışma ödeneği ve nakdi ücret desteği süresince ödenmeyen primler için çalışanlara bu primleri borçlanarak ödeme imkanı tanımıyor.
Bunun için yasal düzenleme yapılıp, kısa çalışma ödeneği ve nakdi ücret desteğinin borçlanabilecek süreler içine eklenmesi gerekir. Böyle bir yasal düzenleme gündemde mi? Şimdilik değil. Hal böyle olunca da çalışanların, emekli olabilmesi için, prim ödenmeyen süre kadar çalışması gerekir.
DOĞUM VE ASKERLİK BORÇLANMASI YAPABİLİRSİNİZ
KISA çalışma ödeneği ve nakdi ücret desteği alan ve bu sürelerde emeklilik primleri yatmayıp da emeklilik süresi uzayanlar ne yapmalı? Her ne kadar kısa çalışma ve nakdi ücret desteği süreleri için borçlanma imkanı olmasa da iş kanunu emeklilik için prim gün sayısı yetmeyenler için borçlanma imkanı tanıyor. Nedir bunlar? Çalışan kadınlar doğum borçlanması, erkekler de askerlik borçlanması yaparak prim gün sayılarını artırabilirler. Aynı şekilde er, erbaş, yedek subay okulunda geçen süreler de borçlanılabilir.
EMEKLİLİK YAŞI DÜŞTÜ MÜ?
20 hizmet yılını dolduran kadın memurlarla, 25 hizmet yılını dolduran erkek memur ve çalışanlar yaş şartına bakmaksızın emekli olmaları 8 Eylül 1999 tarihinden itibaren değişmiş yeni yasada hizmet süresi ve yaş şartı getirilmişti. 2008 sonrası yasa halen geçerli olan bir yasadır ve , işçi, memur, görevli herkes bu yasaya göre emekli olabiliyor. Belli bir hizmet süresini tamamlayıp emekli olacaklar için, işe giriş tarihleri, hizmet süresi ve cinsiyetine göre yaş şartını yerine getirmesi gerekiyor.
Üç koşulu yerine getirdiği tarihe göre erkeklerin emeklilik yaşı şöyle:
23 Mayıs 2002 öncesi: 55
24.05.2002-23.05.2005: 56
24.05.2005-23.05.2008: 57
24.05.2008-23.05.2011: 58
24.05.2011-23.05.2014: 59
24.05.2014 sonrası: 60 yaş
8 Eylül 1999'dan önce sigortalı olarak çalışmaya başlamış olup, üç koşulu 2014 yılından sonra yerine getirebilen erkekler 60 yaşında emekli olabiliyor.
KADINLARDA 50 YAŞ
1999'dan önce işe giren kadınların 50 yaş + 15 yıl sigortalılık + 3600 prim günü koşulunu yerine getirdiği tarihe göre emeklilik yaşı ise şöyle:
23 Mayıs 2002 öncesi: 50 yaş
24.05.2002-23.05.2005: 52
24.05.2005-23.05.2008: 54
24.05.2008-23.05.2011: 56
24.05.2011 sonrası: 58 yaş
ÜÇ KOŞULDAN HANGİSİ EN SON YERİNE GELİRSE
15 yıl sigortalılık, 3600 prim günü ve erkeklerde 55, kadınlarda 50 yaş şartından en son hangisi yerine gelirse, o tarihteki kademeli yaş esas alınıyor. Örneğin, 15 Temmuz 1960 tarihinde doğan bir erkek 1990 yılında sigortalı olarak işe başlamış ve 2001 yılında 3600 prim gününü doldurmuş, ancak o tarihten sonra hiç çalışmamışsa, 55 yaşını 2015'te doldurduğu için, 60 yaşında emekli olur. Bu durumda 15 Temmuz 2020 tarihinde emekliliğe hak kazanır.
3600 GÜNLE SSK'LILAR EMEKLİ OLABİLİR
15 yıl sigortalılık ve 3600 prim günüyle emeklilik hakkından yararlanabilmek için SSK'lı olmak gerekiyor. Ancak, daha önce BAĞ-KUR ya da Emekli Sandığı'na tabi çalışmış olanlar son 3.5 yıl (1261 gün) SSK'lı olarak çalışırsa 15 yıl sigorta ve 3600 gün primle emekli olabilirler.
BAĞ-KUR'LULAR 5400 PRİM GÜNÜYLE EMEKLİ OLABİLİR
8 Eylül 1999 tarihinden önce çalışmaya başlamış olan BAĞ-KUR'lularda normal emeklilik için kadınlarda 20 yıl (7200 gün),erkeklerde 25 yıl (9000 gün) prim ödemek gerekiyor. BAĞ-KUR'luların da eksik prim günüyle emeklilik hakkı bulunuyor. Kadınlar 50, erkekler 55 yaş ve 15 tam yıl (5400 gün) prim ödeme koşuluyla, yaştan emekli olabiliyorlar. BAĞ-KUR'luların yaştan emekli olabilmesi için 1 Ekim 1999 tarihi itibarıyla emekliliğe kalan süreye bakılıyor. Söz konusu tarih itibarıyla emekliliğe kalan süre,
2-4 yıl arasında olan kadın 51, erkek 56
4-6 yıl arasında olan kadın 52, erkek 57
6-8 yıl arasında olan kadın 53, erkek 57
8-10 yıl arasında olan kadın 54, erkek 57
10 yıldan fazla olan kadın 56, erkek 58 yaşında emekli olabiliyor.
Bugün için bakacak olursak, 8 Eylül 1999'dan önce çalışmaya başlamış olup da 5400 prim gününü tamamlamış bulunan BAĞ-KUR'lu kadınlar 56, erkekler ise 58 yaşında emekliliğe hak kazanır.
8 EYLÜL 1999-30 NİSAN 2008 ARASINDA İŞE GİRENLER
Eksik prim günüyle emeklilik, 8 Eylül 1999 ile 30 Nisan 2008 tarihleri arasında çalışmaya başlayan SSK'lılarda 4500 gün prim ile mümkün bulunuyor. Bu tarihler arasında işe giren SSK'lıların 4500 günle emekli olabilmesi için 25 yıl sigortalılık süresini tamamlamaları ve kadınlarda 58, erkeklerde 60 yaşını doldurmaları gerekiyor. Örneğin, 9 Eylül 1999 tarihinde işe girmiş bulunan SSK'lı erkek, 4500 prim günü bulunuyorsa, 25 yıllık sigortalılık süresini 9 Eylül 2024 tarihinde tamamlar. Bu tarihten sonra 60 yaşını dolduracağı gün emekliliğe hak kazanır. BAĞ-KUR'lularda ise eksik prim günüyle emeklilik için 5400 gün prim ödemiş olmak ve kadınlarda 60, erkeklerde 62 yaşını doldurmak gerekiyor. 8 Eylül 1999 tarihinden sonra işe başlayan BAĞ-KUR'luların normal emeklilik için 9000 prim gününü tamamlamaları ve kadın ise 58, erkek ise 60 yaşını doldurmaları gerekiyor.
30 NİSAN 2008 TARİHİNDEN SONRA İŞE GİRENLER
30 Nisan 2008 tarihinden sonra işe girenler için eksik prim günüyle emeklilikte SSK (4/a),BAG-KUR (4/b),Emekli Sandığı (4/c) ayrımı kaldırıldı. Söz konusu tarihten sonra işe girmiş olan bu üç gruptaki çalışanlar, 5400 prim gününü tamamladıklarında, normal yaştan 3 yıl geç emekli olabilecek. 5400 prim gününü 31 Aralık 2035 tarihine kadar tamamlayan kadınlar 61, erkekler 63 yaşında emekli olacak. 5400 prim gününü tamamlama süresi uzadıkça, yaştan emeklilik iki yılda bir yaş uzayacak. Toplamda ise 65 yaşı aşamayacak.
Örneğin, ilk defa 1 Mayıs 2008'de işe başlayan 1968 doğumlu bir kadın sigortalı, hiç ara vermeden 5400 prim gününü 2023'te tamamlarsa, ondan sonra bir daha çalışmasa bile 2029 yılında 61 yaşında emekli olabilecek.
NE KADAR EMEKLİ MAAŞI ALIRIM?
4A SSK'lı olanlar bugün emekli olurlarsa ne kadar emekli maaşı alabileceklerini SGK'nın uygulaması sayesinde kendileri hesaplayabiliyor. Yaklaşık bir değer verse de fikir vermesi açısından kullanmanı tavsiye ederim. Aşağıdaki bağlantıdan TC kimlik numarası veya ssk sicil numarası girildikten sonra "hesapla" butonuna basınca sonuç ekranda görünecektir
4B / 4C Erkek Çalışanlar: 01.01.2011 tarihinden sonra sigorta girişi yapan erkek çalışanlar, emekli olmak için en az 61 yaşını beklemek zorundadır. 61 yaşında sigorta primi gün ödemesi tamamlanmamışsa, 65 yaşına kadar prim ödemesi yapılabilir. 65 yaş tamamlandıktan sonra, kalan prim ödemeleri topluca yapılarak emekli olunmaktadır.
4B / 4C Kadın Çalışanlar: 01.01.2015 tarihinden sonra işe başlayan kadın çalışanlar, 61 yaşını doldurduktan sonra emeklilik hakkı elde etmektedir. Kişiler, 65 yaşına kadar sigorta prim ödemesi yapabilirler.
4A Erkek Çalışanlar: 01.01.2016 tarihinden sonra işe giren ve SSK sigorta başlangıcı yaptıran erkek çalışanlar, emekli olmak için en az 61 yaşını tamamlamak zorundadır. Çalışanların emeklilik yaşları, en fazla 65 olacaktır.
4A Kadın Çalışanlar: 01.01.2020 tarihinden sonra sigorta başlangıcı yaptıran kadın çalışanlar, emekli olmak için 61 yaşını tamamlamak zorundadır. Çocuk sayısına göre, emeklilik yaşında indirim yapılabilir.
