Facebook ve Avustralya arasında tırmanan kriz ve dünyayı tehdit eden dijital diktatörlük!

Sosyal paylaşım sitesi Facebook, teknoloji devlerinin Avustralya medya şirketlerinin ürettiği haberler için ödeme yapmasını zorunlu kılan yasa tasarısı nedeniyle Avustralyalıların platformdaki haberleri paylaşmalarını engellediğini duyurdu. Avustralya Başbakanı Scott Morrison, sosyal paylaşım platformu Facebook'un Avustralyalı kullanıcılara uyguladığı engellemeyi kaldırması gerektiğini söyledi. Eleştirilerin odağındaki Facebook 18 Şubat itibarıyla ülkedeki kullanıcıların haber paylaşımını ve görüntülemesini yasakladı. Peki bu kavganın ardında ne var? Dijital diktatörlük medya özgürlüğünü nasıl tehdit ediyor? Detaylar haberimizde.

Giriş Tarihi: 19 Şubat 2021 15:55 Güncelleme Tarihi: 19 Şubat 2021 18:00

Facebook, Avustralya Parlamentosunda görüşülen Google ve Facebook'un Avustralya medya şirketlerinin ürettiği haberler için ödeme yapmasını zorunlu kılan yasa tasarısıyla ilgili açıklamada bulundu.

Açıklamada, Avustralyalı yayıncı kuruluşların Facebook'ta haber içeriği yayımlamaya devam edebileceği ancak bağlantıların ve gönderilerin Avustralyalılar tarafından görüntülenemeyeceği veya paylaşılamayacağı belirtildi.

Avustralyalıların, Facebook üzerinden ulusal ya da uluslararası haberleri paylaşamayacağı ifade edilen açıklamada, ülke dışından uluslararası kullanıcıların da Avustralya haberlerini paylaşamayacağı belirtildi.

Google, 15 Şubat'ta Avustralya'nın önde gelen medya şirketlerinden Seven West Media ile ürettiği haber içeriklerini ücret karşılığında kullanmak için anlaşma yapmıştı.

AVUSTRALYA BAŞBAKANI MORRİSON, FACEBOOK'TAN VATANDAŞLARINA UYGULADIĞI ENGELLEMEYİ KALDIRMASINI İSTEDİ
Avustralya Başbakanı Scott Morrison, Facebook'un Avustralyalıların haber paylaşımlarını engellemesine ilişkin basın mensuplarına yaptığı açıklamada, platformun, haber yayınlayan kuruluşlarla müzakere masasına oturması gerektiğini belirtti.

Diğer ülkelerin de teknoloji devlerini kullandıkları içerikler için haber kuruluşlarına ödeme yapması şartını getirmesi gerektiğini kaydeden Morrison, Facebook'un Avustralyalı kullanıcılara uyguladığı engellemeyi kaldırması gerektiğini ifade etti.

FACEBOOK AVUSTRALYA'DAKİ YASAKLA NE AMAÇLIYOR?
Dün gece Temsilciler Meclisi'nde kabul edilen, kısa süre içinde de Senato'da oylanacak olan yasa, kamu yararı güden gazeteciliğin korunmasını amaçlıyor ve ülkedeki tüm medya şirketlerinin de desteğini almış durumda. Çünkü dijital dünyanın devleri, reklam geliri pastasında aslan payını ellerinde tutuyor. Dijitalde reklam için harcanan her 100 dolardan 53'ü Google'a, 28'i Facebook'a gidiyor. Geri kalan 19 doları diğer aktörler aralarında paylaşmaya çalışıyor.

Avustralya Rekabet ve Tüketici Komisyonu 18 aylık bir soruşturmanın ardından, medyanın geleceğini tehdit eden bu dengesizliğe bir dur demek için yola çıktı. Hürriyet'in haberine göre medya şirketlerine, ürettikleri içeriğin adil karşılığı olacak bir ödeme yapılmasını öngören teklif kapsamında, anlaşmayı bozan teknoloji platformlarının 10 milyon dolar ya da Avustralya'daki yıllık cirolarının yüzde 10'u değerinde bir tazminat ödemesi de yer alıyor.

Teklifte ayrıca medya şirketlerine Google ve Facebook'la kendi anlaşmalarını yapmaları da tavsiye ediliyor. (Birçok şirket bu anlaşmaları yaptı ya da yapmak üzere.)

TEKNOLOJİ ŞİRKETLERİNİN TEPKİSİ NE OLDU?
Teknoloji şirketlerinin yasa teklifine olumlu yanıt verdiklerini söylemek ise pek mümkün değil. Google, teklife karşı bir kampanya başlatıp, Avustralya piyasasından tamamen çıkma tehdidinde bulundu. Google Avustralya Yönetici Direktörü Mel Silva, yasa teklifinin sürdürülemez olduğunu ve linkler için para ödeme noktasında "tehlikeli bir emsal" teşkil ettiğini söyledi. Ancak Avustralya hükümeti geri adım atmadı. (Avustralya'da Google'ın aylık kullanıcı sayısı 19 milyon civarında.)

Bunun üzerine Google'ın şubat ayı başında lansmanını yaptığı ve yumuşama sinyali olarak görülen News Showcase isimli uygulama gündeme geldi. Özellikle küçük haber yayıncılarını bir araya getiren bir toplama uygulaması olan News Showcase'in ilk 8 günde 1 milyon izlenme yarattığı açıklandı. Ardından bu hafta başında ülkenin dört medya devinden biri olan Seven West Media da yıllık 30 milyon dolar karşılığında News Showcase'e dahil oldu. Seven yetkilileri anlaşmayı "orijinal gazetecilik karşılığı adil bir ödeme" olarak nitelendirdi.

FACEBOOK "BENİM FAYDAM DAHA YÜKSEK" DİYOR
Facebook ise medya şirketlerine sağladığı faydanın, medya şirketlerinin Facebook'a sağladığı faydadan çok daha yüksek olduğunu savunuyor. Şirketin Avustralya ve Yeni Zelanda birimlerinden sorumlu tepe yöneticisi Will Easton, Avustralya'da medya şirketlerinin ürettiği içeriğin sitenin sadece yüzde 4'ünü oluşturduğunu, buna karşın Facebook'tan haber sitelerine 2020 yılında 5,1 milyar tıklama gittiğini belirterek, çözüm sağlanamazsa ülkedeki kullanıcıların haber paylaşımını toptan yasaklayacağını duyurdu. Nitekim söylenen oldu; dünden beri Avustralya'dan Facebook'a giren kullanıcılar haber paylaşamıyor, Avustralya haber siteleri linklerini Facebook üzerinden yayamıyor. Bunun sonucunda haber sitelerinin trafiğinde yüzde 20'nin üzerinde düşüşler yaşanıyor.

YASAK REZALETE DÖNÜŞTÜ! HAYIR KURULUŞLARI BİLE VAR
Ancak bu durum büyük bir fiyaskoyu da beraberinde getirdi. Zira paylaşım yapması engellenenler arasında Meteoroloji Bürosu, eyaletlerin sağlık müdürlükleri, Batı Avustralya muhalefet lideri, hayır kuruluşları ve hatta Facebook'un kendi sayfaları da bulunuyor.

Ülke genelinde aşılama hazırlıkları devam ederken sağlık kurumlarının engellenmesi gibi durumlar, yetkililer tarafından "fazlasıyla kaygı verici" olarak nitelendiriliyor. Sağlık Bakanı Greg Hunt, kanserle mücadelede etkin örgütlerin sayfalarının bile yasağa takılmasının kendisini şoke ettiğini belirterek, "Bunun utanç verici bir durum olduğunu düşünüyorum. Facebook bu sorunu derhal çözmeli" diye konuştu.

Facebook sözcüsü ise haberle ilgisi olmayan kaynakların da yasaklanmasının bir hata olduğunu belirtti. Sözcü, "Aldığımız önlemler, yayıncıların ve Avustralya'daki insanların yurt içinden ve dışından haber içeriklerini paylaşmalarını ve görüntülemelerini engellemeye yönelik. Yasa haber içeriğinin tanımı konusunda net bir sınır çizmediği için, yasadışı bir iş yapmamak adına geniş bir tanım benimsedik. Ancak isteğimiz dışında etkilenen sayfalardaki engellemeleri tersine çevireceğiz" ifadelerini kullandı.

Öte yandan Facebook'a tepkiler Avustralyalı yetkililerle sınırlı değil. İngiltere ve ABD'den siyasetçiler ve medya şirketleri de Facebook'u demokrasiye darbe vurulduğu gerekçesiyle sert bir dille kınayan açıklamalar yaptı.

GOOGLE ILIMLI DAVRANDI FACEBOOK KESTİRİP ATTI
Peki neden Google daha ılımlı bir yaklaşım sergilerken Facebook kestirip attı? Sidney Üniversitesi'nde dijital gazetecilik ve online medya regülasyonları konusunda araştırmalar yapan Dr. Fiona Martin, Fortune dergisine yaptığı açıklamada, Facebook ile Google'ın farklı stratejiler izlemelerini "Facebook, haber işinden çekiliyor. Doğrudan haberle ilgilenmiyor" sözleriyle açıkladı.

Bunun Avustralya'daki insanların Facebook kullanımlarını nasıl etkileyeceğini de yorumlayan Martin, "İlginç bir deney bu. Bilgi ekosistemimiz üzerinde dev bir güce sahip olduklarını bu yaptıklarında görebiliyoruz" derken, Avustralyalıların, haber yok diye Facebook'u kısa vadede terk edeceklerini düşünmediğini de söyledi. Ancak bu platformun kullanıcılara aynı anda haber okuma, mobilya satma ve arkadaşlarıyla haberleşme gibi birden fazla şeyi yapabilmelerine izin verdiği için bu kadar çekici olduğunu ifade eden Martin, uzun vadede insanların Facebook'a girişlerinde azalma olabileceğini de vurguladı.

Google'ın ise başına gelecekleri önceden tahmin ederek uzlaşma yolunu seçtiğini söyleyen Martin, "Gezegenin her yerinde birçok farklı ülke, kamu yararı gözeten gazeteciliği ve medya şirketlerini korumak için birçok farklı yasayla gündeme gelecek" diye konuştu.

Queensland Teknoloji Üniversitesi'nden Dijital İletişim Öğretim Görevlisi Dr. Daniel Angus da Bloomberg'e Avustralya'nın diğer ülkeler için de bir örnek teşkil edebileceğini söyledi. Angus, "Diğer ülkeler ve hükümetler teknoloji şirketleriyle iyi niyet içinde müzakereler yapıp yapamayacaklarını düşünmeye başlayacaklar. Avustralya hükümeti şu an bu şirketin tehlikeli bir denetimsizlik altında olduğunu söyleyebilir" diye konuştu.

MÜZAKERELER SÜRÜYOR
Engellemeler daha ilk saatlerden insanların hayatlarını etkilerken, hükümetle teknoloji devleri arasındaki görüşmeler de devam ediyor. Görüşmeleri Avustralya hükümeti adına yürüten Maliye Bakanı Josh Frydenberg ile Facebook CEO'su Mark Zuckerberg arasında bugün sabah saatlerinde bir toplantı daha gerçekleşti. Görüşmeyi "çok yapıcı" olarak nitelendiren Frydenberg, hükümetin geri adım atmayacağını ancak bazı değişikliklere açık olduklarını söyledi.

Frydenberg, "Zuckerberg bana yasanın bazı unsurlarıyla özellikle de bazı noktaların yorumlanması ilgili kaygıları olduğunu açıkladı. Daha derin düşündükten sonra bana geri gelecek. Onu dinleyeceğiz ve söylediklerini başbakanımız ve çalışma arkadaşlarımızla değerlendireceğiz. Kararımızı o zaman vereceğiz ama şu an yasayı geçirmekte kararlıyız" dedi.

HER ŞEY GÜLLÜK GÜLİSTANLIK DEĞİL
Bununla birlikte yasayla ilgili bazı kaygılar da söz konusu. Bunlardan bir tanesi dezenformasyon ve mezenformasyonun, yayılışını hızlandırabilecek olması. Her ne kadar birçok propaganda içeriği engellemeye takılacak olsa da, görseller ya da kullanıcıdan kullanıcıya paylaşılarak yayılan viral metinler gibi yanlış bilgi kaynaklarının Facebook'taki yaygınlığı ve gücü artabilir. Özellikle kendi çevrelerindeki yanlış bilgilere doğrulanmış haber metinlerini paylaşarak engel olmak isteyenler için yasak büyük bir sorun teşkil ediyor.

Bir diğer problem de yasa kapsamında Facebook ve Google'ın yapması öngörülen ödemelerden faydalanabilmek için yıllık 150.000 dolar ciro alt sınırı bulunması. Yani daha az geliri olan şirketler ödemelerden faydalanamıyor. Bu da yasadan özellikle Rupert Murdoch'ın sahibi olduğu News Corp gibi devlerin faydalanabileceği anlamına geliyor. Ancak Nine, ABC, SBS, Junkee, Seven, Guardian Australia gibi kuruluşlar da ödemelerden pay alabilecek.

GOOGLE'A ÖDEME YAPTIRACAK YASA TEKLİFİ HAZIRLANMIŞTI
Avustralya, Nisan 2020'de, teknoloji devlerinin kullandıkları içerikler için haber kaynaklarına ödeme yapması amacıyla düzenlemeye gidileceğini duyurmuştu.

Avustralya Federal Hazinesi Başkanı Josh Frydenberg, ülkesinin, zorunluluk getiren bir yasa oluşturarak, sosyal medya devlerinin orijinal haber içeriği için ödeme yapmak zorunda kalacağı dünyadaki ilk ülke olacağını söylemişti.

Bunun ardından Google yayınladığı içerikle ilgili şirketi yerel medya kuruluşlarına ödeme yapmaya zorlayan yasa teklifinin kabul edilmesi halinde Avustralya'daki ana arama motorunu kapatacağı, Facebook da haber paylaşımını engelleyeceği tehdidinde bulunmuştu.

Avustralya'da en çok kullanılan Google'ın arama motoru, ülkedeki pazar payının yüzde 95'ini elinde tutuyor.

Canberra Üniversitesinin 2020 Dijital Haber Raporuna göre, Avustralyalıların yüzde 39'u Facebook'u haber takibi için kullanıyor.

SODİMER Başkanı Prof.Dr. Levent Eraslan, "Facebook'un yaptığı açıklama küstahça. Bir çeşit güç gösterisi yapıyorlar." dedi.

"GOOGLE SERT TAVRINI BİR KENARA BIRAKTI"

Medya şirketlerine, ürettikleri içeriğin adil karşılığı olacak bir ödeme yapılmasını öngören teklif kapsamında yaşanan gelişmeleri ele alan Prof.Dr. Eraslan, "Yasa Tasarısı ilk ortaya çıktığı anda sosyal medya şirketleri teklife ılımlı bir yaklaşım sergilememiştir. Hatta Google Avustralya piyasasından çekilmeye yönelik sert adımlar atmıştır. Fakat sonrasında görüldüğü üzere Avustralya Hükümeti'nin geri adım atmamasıyla birlikte News Showcase isimli uygulamayı hayata geçirerek bu sert tavrını bir kenara bırakmıştır." dedi.

"İNTERNET GAZETECİLİĞİNDE YENİ BİR DÖNEMİ BAŞLATTI"

Eraslan sözlerini şöyle sürdürdü:

Google'ın ilk etapta bu ve benzeri uygulamalara sıcak bakmaması aslında oldukça normaldir. Bunun sebebi ise yasanın hayata geçmesi ile birlikte yapacağı ödemeleri maddi kayıp olarak görmeleridir. Sürecin başında pazardan çekileceklerini belirtseler bile Avustralya yaklaşık 19 Milyon kullanıcının bulunduğu bir pazardır. Artık sosyal medya şirketleri de kayıplarını minumum seviyelerde tutabilmek için ulusal yasalara uyum sağlamak durumundadır. Dün de gördüğümüz üzere Google'ın Rupert Murdoch ile anlaşma yapması internet gazeteciliğinde yeni bir devri başlatmıştır diyebiliriz."

"KÜSTAHÇA GÜÇ GÖSTERİSİ YAPIYOR"
Avustralya Hükümeti'nin kararına Google'ın aksine Facebook'un tavrı sert oldu. Facebook, agresif tavırlar ve sert çıkışlar gerçekleştirirken, yasaklama yoluna gitti. Ülkede birçok devlet kurumu sayfası bile kısıtlandı. Facebook, yasanın medya şirketlerine sağladığı faydanın, medya şirketlerinin Facebook'a sağladığı faydadan çok daha yüksek olduğunu savunuyor.