Engelliye yüksek emekli maaşı! Engelliler nasıl erken emekli olabilir?

Ülkemizde engelliler daha kısa sürede emekli oluyor. Prim ödemeleri daha az olduğu için de pozitif ayrımcılık uygulanıyor, ayrıcalıklı Aylık Bağlama Oranları uygulanıyor. Peki engelliler nasıl erken emekli olabilir? Takvim Gazetesi Ekonomi Müdürü Faruk Erdem merak edilen soruları cevapladı. İşte detaylar...

Takvim.com.tr

Giriş Tarihi: 07 Temmuz 2019 07:47

Yasalarımızda engelli çalışanlara çeşitli kolaylıklar getirilmiştir. Engelliler rapor oranlarına göre yaş şartına bakılmadan erken emekli olmaktadır. İşe ilk giriş tarihleri ve rapor oranlarına göre 15 yıl 3.600 günden başlayarak daha kısa sürede emeklilik hakları verilmektedir.

Emekli maaşları hesaplanırken de engelli emeklilerin prim günleri daha az olduğu için pozitif ayrımcılık uygulanmaktadır. Az prim ödemeleri olsa da engellilere ayrıcalıklı Aylık Bağlama Oranları (ABO) uygulanır.

KAZANÇ ÖNEMLİ
Emekli maaşlarını belirleyen en önemli etken prime esas kazançlardır. Yani brüt ücretler çok büyük önem kazanmaktadır. Sistemimizde 3 ayrı tarihe göre ABO uygulanmaktadır. 1999 öncesi, 1999-2008 arası ve 2008 sonrası olmak üzere farklı oranlar uygulanarak emekli maaşları hesaplanmaktadır.

Yukarıda dediğimiz gibi engelli emekliler için hesaplamalarda daha yüksek oranda ABO uygulanmaktadır. Bu da primlerin azlığından kaynaklanan kayıpları ortadan kaldırmaktadır.

EŞ VE ÇOCUK DURUMU
1999 öncesi için hak kazanılan yaşlılık aylıklarının oranı yüzde 60'tır. Üst Gösterge Tablosu'nun her kademesi için ayrı bir oran belirlenmiş olup, 10'uncu derecenin 1'inci kademesinin karşılığı oran yüzde 59.9, 1'inci derecenin 10'uncu kademesinin karşılığı oran ise yüzde 50'dir. Ara göstergelerin oranları ise en düşük göstergenin karşılığı olan yüzde 59.9 oranı, izleyen her gösterge için binde 1 azaltılarak belirlenmiştir. Engelliler için Gösterge Tablosu'ndan bağlanan aylığın oranı yüzde 60'ın altında olmayacaktır.

2000 ile 2008 arasındaki dönem için ise toplam prim ödeme gün sayısının ilk 3600 gününün her 360 günü için yüzde 3.5, sonraki 5400 gününün her 360 günü için yüzde 2, daha sonraki her 360 gün için yüzde 1.5 oranlarının toplamından oluşmaktadır.

Engellilik durumuna göre hak kazanılan yaşlılık aylıklarında bu oran yüzde 60'ın altında olamaz. Ekim 2008 sonrası için ise vergi indiriminden yararlanan sigortalılara bağlanan aylıkların aylık bağlama oranı, 5400 gün üzerinden hesaplanan orandan az olmayacaktır. Aylık bağlama oranı yüzde 90'ı geçmeyecektir. Sigortalının eş ve çocuk durumu da maaşını etkilemektedir.

FARUK ERDEM SORULARINIZI CEVAPLIYOR/ TAKVİM'E SORUN

ekonomi@takvim.com.tr

FAZLA MESAİ ÜCRETİN 1.5 KATIDIR / SİZDEN GELENLER

Özel sektör çalışanıyım. Çalışma saatlerimiz çok uzun. Günde 12-13 saat çalışıyoruz. Biz çalışma saatlerini günde 8 saat biliyoruz. Bu yasal mı? Hakkı YARIMCA
4857 sayılı İş Kanunu'nun 63'üncü maddesi uyarınca, genel bakımdan çalışma süresi haftada en çok 45 saattir ve toplu iş sözleşmesi veya işçi işveren arasındaki anlaşma ile aksi kararlaştırılmamışsa bu süre, işyerlerinde haftanın çalışılan günlerine eşit ölçüde bölünerek uygulanır. Bu şekilde genel uygulamaya göre, hafta içi günlük 8 saat, hafta sonu da cumartesi günü 5 saat çalışmayla 45 saatlik haftalık çalışma süresi tamamlanır. Bu 45 saati aşan çalışmalar ise fazla çalışmaya (fazla mesaiye) girer ve her bir saatlik fazla çalışma için işçiye, saat başına düşen normal ücretinin yüzde 50 fazlasının yani 1.5 katının ödenmesi gerekir.

ASKERDE İKEN İŞSİZLİK MAAŞI ALINAMAZ
Şu anda işsizlik ödeneği alıyorum, 4 ay daha alacağım. Askerliğim yaklaştı. Askere gitmem gerekiyor. Askerde iken işsizlik ödeneği alabilir miyim? Mehmet KURU
Muvazzaf askerlik nedeniyle işyerinden ayrılmanız durumunda işsizlik ödeneğine hak kazanamazsınız. Ancak işten işsizlik ödeneğine hak kazanacak biçimde ayrılmanızın akabinde, işsizlik ödeneği başlayacak iken muvazzaf askerliğe başlamanız halinde, işsizlik ödeneğini askerlik süresince almamanız gerekiyor. Askerlik görevi sonunda ise 30 gün içinde başvurmanız durumunda alamadığınız işsizlik ödeneklerini ay be ay almaya başlayabilirsiniz.

AYRIMCI İŞVERENE 4 MAAŞ TAZMİNAT

Erkeklere ayrımcılık yapan kadın yönetici ile nasıl baş edilir? (İsmi saklı)
Genelde kadınlar ayrımcılık yapıldığından şikayet eder ama burada tam tersi bir durum olmuş. Yasalarımız ayrımcılığı yasaklıyor. İş Kanunu'da Madde 5-(ek: 6/2/2014-6518/57 md.); "İş ilişkisinde dil, ırk, renk, cinsiyet, engellilik, siyasal düşünce, felsefi inanç, din ve mezhep ve benzeri sebeplere dayalı ayrım yapılamaz. İşveren, esaslı sebepler olmadıkça tam süreli çalışan işçi karşısında kısmi süreli çalışan işçiye, belirsiz süreli çalışan işçi karşısında belirli süreli çalışan işçiye farklı işlem yapamaz.

İşveren, biyolojik veya işin niteliğine ilişkin sebepler zorunlu kılmadıkça, bir işçiye, cinsiyet veya gebelik nedeniyle doğrudan veya dolaylı farklı işlem yapamaz. Aynı veya eşit değerde bir iş için cinsiyet nedeniyle daha düşük ücret kararlaştırılamaz. İşçinin cinsiyeti nedeniyle özel koruyucu hükümlerin uygulanması, daha düşük bir ücretin uygulanmasını haklı kılmaz" hükmü bulunuyor. Buna aykırı davranışlarda ayrımcılık tazminatı devreye giriyor. Burada işveren 4 maaş tutarında tazminat ödüyor.

EMEKLİLİK HESABI

14.04.1984 doğumluyum. Mayıs 2005'te sigortalı oldum. Daha sonra Bağ-Kur'lu ve son olarak sigortalı olarak özel şirkette çalışmaktayım. Prim gün sayım 4500 gün. Caner EŞREF
4A'lı olarak çalışmaya devam edip priminizi 7000 güne çıkartmanız gerekiyor. Yaş şartınız ise 60 olacak. Bağ-Kur'a devam ederseniz 9000 gün prim gerekecek.

28.12.1972 doğumluyum. 05.06.1991 sigorta girişim. 750 gün primim bulunmaktadır. 1993'te doğan 1 çocuğum var. Şu an çalışmıyorum. Melek TAŞBAŞI
20 yıl, 48 yaş ve 5525 gün şartlarınız var. Yaştan emeklilik için ise 3600 gün lazım, o zaman yaş şartı 58 olacak. Bir çocuk borçlanırsanız 720 gün kazanırsınız. Ancak en az 3600 gün yapıp 58 yaşını beklemeniz lazım.

1980 doğumluyum. 04.04.1999'dan Bağ- Kur girişim var. 2014 yılına kadar sürekli yattı. 2015'ten sonra emekli sandığından yatmaya başladı. Rahman DOĞAN
Eğer memur olarak devam ederseniz 25 yıl ve 60 yaş şartıyla emekli olursunuz. Tekrar Bağ- Kur'a dönerseniz 9000 gün ve 58 yaş şartıyla emekli olursunuz. SSK'lı olarak 58 yaş ve 5975 gün şartlarıyla emekli olursunuz.

1975 doğumluyum. 25.05.1998 tarihinden itibaren Bağ-Kur'luyum. Bağ-Kur'u terk edip SSK'lı olsam daha mı mantıklı olur mu? İbrahim KARTAL
Bağ-Kur'lu olarak prim ödeyenler, kendi işyerlerinden 4A'lı olamazlar. Ancak başkasına ait bir işyerinde çalışarak SSK primi ödeyebilirsiniz. 9000 gün yerine 5900 gün ile emekli olursunuz.