Corona virüs nedeniyle bazı işyerleri kapatıldı, ekonomi küresel olarak yavaşladı, bundan irili ufaklı tüm iş yerleri etkilendi. Devlet, ekonominin çarklarının dönmesi için daha önce zora giren işletmelere verilen kısa çalışma desteğini, tüm işletmelerin kullanımına açtı. Böylece çalışanların ücretlerinin belirli bir kısmı devletçe ödenmeye başladı.
Tabii bu ödemenin birtakım şartları var. En önemli şart, kısa çalışma ödeneğinden yararlanmak üzere başvuran işletmelerin işçi çıkarmaması. Burada devlet, "Bu zor dönemi birlikte dayanışma ile atlatacağız ve bu süreçte istihdamı koruyacağız" iradesini ortaya koymuş oluyor. İşte Milliyet'in haberine göre sık sorulan sorulara yanıtlarla kısa çalışma ödeneği...
1- Kısa çalışma ödeneği nedir? Neden ihtiyaç duyuldu?
Kısa çalışma ödeneği, kısa çalışma başvurusu yapılan işyerlerindeki işçilere İŞKUR tarafından işsizlik sigortası fonundan ödenen paradır. Kovid 19 nedeniyle alınan tedbirler çerçevesinde 16 Mart 2020 tarihinden itibaren bazı işyerleri kapatıldı. Bunun yanında kapatılmayan işyerlerinde de üretim azaldı. İşverenlerin işçilerine ücret ödeyemez duruma gelmemesi adına koronavirüs pandemisi zorlayıcı neden olarak kabul edildi. İşyeri kapatılan ya da çalışma süreleri azalan işverenlerin kısa çalışma uygulamasına başvurması sağlandı. İşçiler için de kısa çalışma ödeneği alabilme şartları esnetildi. Bu sayede işçilerin işlerini koruması sağlandığı gibi işverenlerin üzerinden de ücret ödeme yükümlülüğü alınmış oldu. Kısa çalışmaya başvurulan işyerlerinde çalışan işçilere de bu kapsamda kısa çalışma ödeneği ödenmeye başlandı.
2 - Kısa çalışma ödeneği tutarı nasıl hesaplanır?
Kısa çalışma ödeneği işçinin son 12 aydaki prime esas kazançlarının yani brüt ücretinin ortalamasının yüzde 60'ıdır. Nisan ayında kısa çalışmaya gidilen bir işyerinde son 12 aydır asgari ücretle çalışan bir işçi için bu tutar 1.580,6 TL. Diğer yandan kısa çalışma ödeneğinde üst sınır söz konusu. 4.380,99 TL'nin üzerinde kısa çalışma ödeneği ödenmez.
3 - Şu andaki kısa çalışma ödeneği şartları, pandemi öncesinden farklı mı? Değişiklikler yapıldı mı?
Pandemi öncesindeki kısa çalışma ödeneği alabilme şartları ile şimdiki şartlar farklı. 7226 sayılı Kanunla 30 Haziran 2020 tarihine kadar koronavirüs nedeniyle işverenlerin kısa çalışmaya gidebileceği yönünde hüküm 4447 sayılı Kanuna eklendi. Bu madde ile son 120 gündür iş sözleşmesi bulunma şartı 60 güne indirilirken, son 3 yıl içerisinde en az 600 gün işsizlik sigortası primi ödenmiş olma şartı da 450 güne indirildi. Bu sayede daha fazla işçinin kısa çalışma ödeneği alabilmesinin önü açıldı. Diğer yandan kısa çalışma yapılan işyerlerinde işçi çıkartılması da yasaklandı. Kısa çalışma ödeneklerinin hızlıca ödenebilmesi için de önce uygunluk tespiti hariç olmak üzere başvuruların 60 gün içerisinde sonuçlandırılması hükme bağlandı daha sonra uygunluk tespiti beklenmeksizin ödemeler yapılmaya başlandı.
4 - SGK veya vergi borcu yapılandırması olan şirketler kısa çalışmadan yararlanıyor mu?
Kısa çalışma uygulamasından yararlanmak için SGK prim ya da vergi borcu bulunmama şartı yok. Dolayısıyla SGK'ya prim borcu bulunan ya da vergi borcu yapılandırması olan işverenler de kısa çalışma uygulamasından faydalanabilirler.
5 - Şirketim kısa çalışmaya bu ay başvurdu, haziranda bu sisteme geçilecek. Bu durumda, kaç ay devam edecek?
Koronavirüs nedeniyle kolaylaştırılmış şartlarla kısa çalışma 30 Haziran'da sona erecek. Ancak bu tarihin 30 Aralık'a kadar uzatılması için yetki Cumhurbaşkanı'nda. Süre uzatılmazsa son 60 gündür iş sözleşmesi devam eden ve son 3 yıl içerisinde 450 gün işsizlik primi bulunan işçiler 30 gün süreyle, son 120 gündür iş sözleşmesi bulunan ve son 3 yıl içerisinde en az 600 gün primi bulunan işçiler ise 90 gün süreyle kısa çalışma ödeneği alabilirler. Süre uzatılırsa 30 Aralık 2020 tarihine kadar kısa çalışma ödeneği devam edebilir.
6 - Biz şirket olarak ayın hep 1'inde maaş alırız. Devlet maaşımı 1'inde mi yatıracak?
Kısa çalışma ödenekleri bir sonraki ayın 5'inde ödeniyor. Mayıs ayına ait kısa çalışma ödeneği 5 Haziran'da İŞKUR tarafından ödenecektir. Diğer yandan işyerinde faaliyet tamamen durmamış, çalışma süreleri azaltılmışsa bu durumda işveren işçinin çalıştığı süreyle orantılı ücretini normal maaş gününde ödemek durumundadır.
7 - Kısa çalışmaya katılmak istemezsem, bunun bir yaptırımı olur mu?
Kısa çalışmaya gidilen işyerlerinde işçinin kısa çalışmaya katılmama hakkı söz konusu değildir. İşveren kısa çalışmaya giderken işçilerden onay almak durumunda değildir. Dolayısıyla işçinin kısa çalışma yapılan işyerinde çalışmaya devam etmesi ya da koronavirüs önceki çalışma süreleriyle çalışması mümkün değildir. Bu şekilde çalışmaya devam etmek isteyen ve işyerine gelen işçinin iş sağlığı ve güvenliği tedbirlerini ihlal etmesi nedeniyle önce kendisine uyarı yapılması uyarıya rağmen işyerine gelmeyi sürdürmesi halinde iş sözleşmesinin feshedilmesi mümkündür.
8 - Kısa çalışmadan kimler yararlanamıyor? Örneğin emekli bir arkadaşımız var. O bu kapsama girmiyor mu?
Koronavirüs nedeniyle kısa çalışmaya gidilen işyerlerinde son 60 gündür iş sözleşmesi bulunmayan ve son 3 yıl içerisinde en az 450 gün işsizlik sigortası primi ödenmemiş işçilere kısa çalışma ödeneği ödenmiyor. Bu durumdaki kişiler için nakdi ücret desteğinden yararlanılması mümkün. Diğer yandan ücretlerinden işsizlik sigortası primi kesilmeyen sosyal güvenlik destek primine tabi olarak çalışan emeklilere de kısa çalışma ödeneği ödenmiyor. Sosyal güvenlik destek primi ile çalışan emekliler hem çalışıp hem emekli aylığını aldıkları için kısa çalışmaya gidilmiş ise ücretlerini alamazlar ancak aylıkları ödenmeye devam edilir. Ayrıca part time çalışan ve ay içerisindeki prim günlerini 30'a tamamlamayan ya da tamamlarken işsizlik sigortasına prim ödemeyen kişiler de kısa çalışma ödeneği alamıyorlar.
9 - İşe gireli 2 ay oldu. Beni de kapsıyor mu, bunun bir süresi var mı?
Kısa çalışma ödeneğinden yararlanmak için son 60 gündür bir iş sözleşmesine tabi olarak çalışma şartı var. İşe gireli iki ay olmuş bir kişi de bu kapsamda son 3 yıl içerisinde en az 450 gün primi varsa kısa çalışma ödeneği alabilir. Eğer ilk kez çalışmaya başlamışsa ne yazık ki kısa çalışma ödeneği alamaz.
10 - Asgari ücretli, 5.000 ve 10.000 TL maaş alan bir çalışan ayrı ayrı ne kadar kısa çalışma ücreti alıyor? Örnekle anlatabilir miyiz?
Kısa çalışma ödeneği son 12 ayda SGK'ya bildirilen prime esas kazançların, yine son 12 ayda bildirilen gün sayısına bölünmesi ile bulunan günlük ortalama kazanca göre hesaplanır. Bu çerçevede son 12 ayda asgari ücretle, 5.000 TL ve 10.000 TL ile çalışan bir kişinin kısa çalışma ödeneği aşağıdaki tablodaki gibidir. Ancak aylık kısa çalışma ödeneği 4.380,99 TL'yi geçemediği için 10.000 TL maaşla çalışan bir kişiye de 4.380,99 TL kısa çalışma ödeneği ödenecektir.
