Yaz aylarının yaklaşmasıyla birlikte izin planları hız kazandı. Geçtiğimiz sene olduğu gibi bu yıl da yine pandemi şartlarında izinler ve tatiller yapılmaya çalışılacak. Birçok vatandaş daha korunaklı tatilleri tercih ediyor. Bazıları da izinlerini evlerinde geçirecek. Ama her çalışanın izin hakkı bulunuyor. Bunu bir şekilde kullanacak.
Yıllık izin gerek işçilerde gerekse memurlarda anayasal bir hak. Yani işveren 'kullandırmıyorum', işçi de 'ben kullanmak istemiyorum' diyemiyor. Yıllık ücretli izin ile ilgili son yapılan düzenlemelerle artık toplam izinler ilk bölümü 10 günden az olmamak üzere istenilen güne kadar bölünebiliyor. Burada merak edilen konulardan birisi de yıllık izin zamanına kimin karar vereceği. Burada belirtmeliyiz ki işveren yetkili oluyor. İş akışını bozmadan adaleti de sağlayarak iş barışı çerçevesinde yıllık izin takviminin oluşturulması gerekiyor.
Yıllık izne çıkmadan önce kafalardaki soruların cevaplarını sizin için derledik.
*KİMLER KULLANABİLİR?
Tüm çalışanların senelik izin hakkı vazgeçilmez bir hak. İşçilerin yıllık izin için en az bir yıl çalışmaları gerekiyor. 1-5 yıl arası çalışanlar 14 gün, 5-15 yıl arası 20 gün, 15 yıl ve daha fazlası için 26 gün izne hak kazanılır. 50 yaş üstü ve 18 yaş altı çalışanların izinleri 20 günden az olamıyor. Yer altı işlerinde çalışan işçilerin yıllık ücretli izin süreleri dörder gün artırılarak uygulanır. Basın İş Yasası'na tabi çalışan gazetecilerde ise bulundukları iş yeri değil, meslekteki tüm kıdemlerine bakılarak yıllık izin süreleri belirleniyor.
* 1 YILI DOLDURMAYANIN İZNİ OLABİLİR Mİ?
Yasa gereği 1 yılını doldurmayan çalışan izin kullanamaz. Fakat işveren isterse işçilerine 1 yıl dolduktan sonra hak edeceği izin günlerini avans olarak kullandırabilir. Burada iznin tamamı da bir bölümü de kullandırılabilir.
* PART-TİME ÇALIŞANLAR NASIL İZİN KULLANIR?
Part-time çalışan işçilerin izin için 1 yıllık süreleri işe başladıktan sonra geçen zaman olarak hesaplanır. Bu konuda yeni bir yasal düzenleme de yakında gelecek.
* KULLANILMAYAN İZİN YANAR MI?
İzin hakkının yanması söz konusu değildir. Çeşitli sebeplerle kullanılmayan izinler ya sonraki dönemde kullandırılır ya da iş akdinin feshedilmesi sırasında son maaştan parası ödenir. Bu ödeme tazminat alınıp alınmasına bağlı olmadan yapılır.
* İZİNLER MAAŞTAN DÜŞÜLÜR MÜ?
Yıllık izinler ücretli izinlerdir. Çalışana maaşı tam olarak ödenir. Sigorta primleri tam olarak ödenir.
* RESMİ TATİLE RASTLARSA NE OLUR?
Yıllık ücretli izin günlerinin hesabında izin süresine rastlayan ulusal bayram, hafta ve genel tatil günleri sayılmıyor. Yani 14 gün izin hakkı olan bir çalışan iznine, gelen iki hafta tatilini de ekleyerek 16 güne çıkarabiliyor.
* İZİN ÜCRETİ NASIL HESAPLANIR?
İzin ücreti hesaplanırken 1 tam yıl hesaba katılır. Örneğin, 1 yıl 8 ay çalışan bir işçi için izin ücreti 1 yıl üzerinden belirlenir. İşçiye ödenecek miktar son çıplak ücreti ile hesaplanır.
*YOL İZNİ NASIL UYGULANIYOR?
Yasalarımızda çoğu çalışanın bilmediği bir izin türü daha bulunuyor. İznini çalıştığı şehrin dışındaki bir yerde geçirecek olan çalışanlar istedikleri takdirde işveren onlara 4 güne kadar ücretsiz yol izni vermek zorunda. Çalışan da, şehir dışına çıktığını belgelemek mecburiyetinde.
*KISA ÇALIŞMA ÖDENEĞİ VE ÜCRETSİZ İZİNDE GEÇEN SÜRELER YILLIK İZİNDEN SAYILIR MI?
Bu konuda her ne kadar zaman zaman tartışmalar çıksa da aslında yasalarımızda düzenleme bulunuyor. İş Kanunu'nun Yıllık ücretli izin hakkının hesabında çalışılmış gibi sayılan günleri belirliyor. Bu maddenin j bendine baktığımızda işveren tarafından verilen diğer izinler ve kısa çalışma süreleri ifadesi yer alıyor. İş kanunu geçici 10. Madde ile işverene tek taraflı ücretsiz izne gönderme hakkı tanınmıştı.
Bu uygulamada şu anda devam ediyor ve 17 Mayıs'a kadar da uzatıldı. Buna göre sadece işveren tarafından verilen bu izin günleri de yıllık izin hatta kıdem tazminatı hesabında kullanılabiliyor. Yine kısa çalışma ödeneği alınan günlerde bu madde gereğince çalışılmış günlerden sayılacağı için hem kıdem tazminatı hesabında hem de yıllık izin hesabında kullanılacaktır. Yani bir işçi 1 yılını bu şekilde dolduruyorsa hem tazminat hem de yıllık izin hakkı bulunacaktır.
