Musul'un gündeme gelip oturduğu bugünlerde Musul Osmanlı toprağıyken vali olan kişinin ismi olarak Memduh Bey denip, kitapların pek çoğunda hemen hiç bilgi verilmiyor. Hatta pek çok kaynakta kendisi ve ailesi hakkında bilgi yoktur deniyor. Gerçekten de öyle mi acaba? Şimdiye kadar hiç yazılmamış akrabalık bağlarını yazalım dedik bizde. İstanbul'dan yola çıkalım bakalım kimlere rastlayacağız bu yolda... Boğaziçi'nin dillere destan Kıbrıslı Yalısı'nda bugün akraba olan üç aile oturuyor. Eski TÜSİAD Başkanı Halis Komili ve eşi Alev Hanım. Dırvana ve Bilgişin Aileleri. Mihta Bilgişin, Dırvana Ailesi'nin gelini, Alev Komili'nin de kuzenidir. Yalıda oturan Emin Selim Dırvana'nın babası İbrahim Ethem Dırvana, Mutasarrıflık ve valilik yapmış, en çok da Beyrut Valisi olarak hatırlanır. Osmanlı'nın pek çok hükümetinde nazırlık (bakanlık) yapmış. 3 yaşına kadar konuşamayınca, okutmak için Emir Buhari Türbesi'ne götürülürken, içinde bulundukları kayık Haliç'in ortasında başka bir kayıkla çarpışıyor ve İbrahim Ethem denize düşüyor. Denizde dili çözülüyor ve "Lâlâ" diye bağırıyor. İbrahim Ethem Bey, yalıya ismini veren Kıbrıslı Mehmet Emin Paşa'ya damat oluyor. Bu evlilikten sonra Dırvana Ailesi'nın oğlu ile Bilgişin Ailesi'nin kızı evleniyor ve bugün yalıda oturan akraba üç aile böyle ortaya çıkıyor. Mihtâİlkay Bilgişin çiftinin 1957'de yalıda yapılan düğününde Irak Kralı II. Faysal ve Cumhurbaşkanı Bayar da varmış. Bilgişin Ailesi'nin annesi olan merhum Samiye Hanım, Alev Komili'nin büyük annesi ve ünlü Şair Nazım Hikmet'in de yeğeni olur diyelim ve şimdi İstanbul'dan Musul'a gidelim... Osmanlı'nın yani İstanbul'un son valisi Memduh Bey'e çok kızdığını biliyoruz. Bilgimiz öyle spekülasyon veya dedikodu değil. Osmanlı'nın "Musul-Kerkük ile İlgili Arşiv Belgeleri (1529- 1919)" bu kızgınlığa dair ipuçlarını barındırıyor. Ekim 1917'de Maliye Nazırı Talat (ünlü Talat Paşa) Vali Memduh Bey'e şifreli bir telgraf gönderiyor ve kafana göre yaptığın nakit vergi toplama işlemi kanuna aykırıdır diyor. Ağustos 1918'de İstanbul'u daha da kızdırıyor çünkü Vali Memduh Bey, İstanbul'a yazıp yiyecek sıkıntısı var, yönetimi askeriyeye devredeyim demiş. Dahiliye Nezareti şifreli telgraf cevabında "Amacınız memuriyetten istifa etmek ise açıkça bildirin" diyor. Çok sert ve bir cevap kuşkusuz. Memduh Bey olarak zikredilen valinin tam ismi Memduh Sermed Bey'dir. Böyle de tam tanınmayabilir o devirde, Ispanakçızade Mustafa Tayyar Paşa'nın oğlu dendiğinde daha iyi biliniyor. Memduh Bey'in çocukları da soyadı kanunu çıktıktan sonra soyadlarını Ispanakçı olarak alıyorlar. Vali Memduh Sermed Bey, önce Bitlis Valisi bir ay sonra da Musul Valisi oluyor. İngilizler'in Musul'u işgali nedeniyle sona eren valililiği de 13 ay sürüyor. İstanbul'a geldiği zaman bir de bakıyor ki görevinden azledilmiş. Damat Ferit Paşa Hükümeti tarafından tutuklanıyor, Ermeni tehcirindeki rolü nedeniyle İngilizler'e teslim ediliyor, onlar da Memduh Bey'i Malta'ya sürgün ediyor.
DAMADI KARAMEHMET
2.5 yıl sonra Ankara'ya dönüyor. İş kurmak ve yerleşmek üzere gittiği İzmir'de Kasım 1922'de trafik kazasında vefat ediyor. Memduh Bey'in babası ünlü ama asıl bilinmeyen eşi hanımefendinin ailesi ve daha çok da kardeşleri. Merhume Naime Ispanakçı, Tahir Paşa'nın kızıdır. Bir kız kardeşi Naime Altay, İzmir'e ilk giren süvari komutanı ünlü Fahrettin (Altay) Paşa'nın eşidir. Diğer bir kız kardeşi Fikriye Koper, 27 Mayıs sonrası kurulan ilk hükümette bakanlık yapan Daniş Koper'in annesidir. Diğer kardeş Fahrünisa Eliyeşil, Cumhuriyet'e damga vuran ailelerden birisinin gelinidir. Çukurova Holding'in sahibi Mehmet Emin Karamehmet de Eliyeşil Ailesi'nin damadıdır. Son zikredeceğimiz kardeşin ismi de Mükrime Bilgişin'dir.
SİMAVİ KARDEŞLERLE KUZEN
Kıbrıslı Yalısı'nda bugün oturan Mihta Bilgişin Hanım'ın anneannesi aslen ABD'li olan bir hanımefendidir. Bir dönemin ünlü ud sanatçısı İbrahim Ziya Bey, Vezir Ziya Paşa'nın oğlu, dolayısıyla da ünlü müzisyen Ziya Özbekkan'nın da kardeşidir. Ziya Bey'in dayısı da Hamdullah Suphi Tanrıöver'dir. İbrahim Ziya Bey, Dışişleri'nde çalışıyor; Müslüman olunca Mâhınev ismini alan ABD'li bir kadınla evleniyor. İşte bu hanımefendi Mihta Bilgişin'in anneannesidir. Emin Selim Dırvana'nın kardeşi Nahid Dırvana'nın Nesterin ya da kendisine bir ömür boyu aşık olan Ahmet Hamdi Tanpınar'ın (Huzur romanındaki Nuran karakteri, Boğaziçi'nde oturan eski ve köklü bir ailenin kızı) deyişiyle Nesterin Dırvana ile Sedat Simavi kardeş torunu olup, dedeleri Süleyman Paşa'dır. Süleyman Paşa'nın oğullarından Ahmet Şükrü Paşa'nın kardeşi Hürriyet'in kurucu sahibi Sedat Simavi'nin babası Halil Hamdi Bey'dir. Üçüncü kardeş ise Lütfi Simavi'dir. Erol ve Haldun Simavi kardeşler, Nesterin Dırvana'nın kuzenidir. Nesteren Hanım'ın dedesi de İzmir'de bir semtte adı yaşayan devrin ünlü Sadrazamı Halil Rıfat Paşa'dır.
