
Marmara Üniversitesi İletişim Fakültesi Görsel İletişim Tasarımı Anabilim Dalı Başkanı Doç. Dr. Ali Murat Kırık, dijital ortamdaki telif hakkının korunmasının son derece önemli olduğunu söyledi. Kırık, "Yasalardaki kimi açıklar ve eksikler bu duruma engel oluyor. Dijital dünya hızlı bir dönüşüm içerisinde olduğu için 5846 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu'na dijital içeriklere yönelik kapsamlı maddeler eklenmesi son derece önemli. Cumhurbaşkanlığı İletişim Başkanlığı bu süreçte aktif rol oynamalı" dedi. Düzenlemeler yapılırsa Google'ın medyaya telif hakkı ödeyeceğini dile getiren Kırık, şunları söyledi: "Bunu dijital telif hakkı reformu olarak da değerlendirmek mümkün. Özellikle Google'da öne çıkan içeriklere ait bir telif hakkı ödemesi olması internet haberciliğinin gelişimine ve içeriklerin özgünlüğüne önemli katkı sağlayacaktır."
AVRUPA'DA CEZA ÖDEDİ
Bilişim hukukçusu Gökhan Ahi, 2010'ların başından beri bu konunun Avrupa'da oldukça gündemde kaldığını kaydederek, "2014'te İspanya'da çıkan bir yasayla toplu bir lisans ücreti ödemeye zorlanan Google, Google News servisini 2014'te kapatmak zorunda kalmıştı. Geçen yıl Fransa, haber yayıncılarıyla olan anlaşmazlıklar ve haksız rekabet nedeniyle Google'a 500 milyon euro para cezası kesmişti. 2019'da, Avrupa Birliği Telif Hakları Direktifi yürürlüğe girdi. Google, yayıncılarla gelir ortaklığı anlaşması imzalamaya başladı" bilgisini verdi. Türkiye'deki haber ve içerik yayıncılarının Google ile gelir ortaklığı anlaşmaları yapıp yapmayacağıyla ilgili de Ahi, "Türkiye'de Google'a karşı açılmış böyle bir dava yok, telif yasaları da dijital çağ ile uyumlu değil. Türkiye'de Avrupa Birliği Telif Direktifi gibi yeni ve modern bir yasa çıkmadıkça, haber ve içerik yayıncılarının Google ile anlaşmaları ve gelir elde etmeleri kolay görünmüyor" dedi.
'DÜZENLEME YAPILMASI ŞART'
Türkiye Bilişim Derneği (TBD) Genel Başkanı Rahmi Aktepe, Google'ın AB ülkelerinde telif hakkı ödemesi yapmaya başladığını dile getirerek, şöyle konuştu: "Türkiye, AB'ye üye olmadığı için Google'ın ülkemizde telif hakkı ödeme yükümlülüğü bulunmuyor. Ancak telif hakkı sorunu ülkemizde de var. Google'ın, Türkiye'de bazı film şirketlerinin resmi fragmanlarını yayınladığı için ceza mahkemesinde yargılandığı bilinmektedir. Ülkemizde de telif haklarına yönelik düzenleme yapılmalı. Bu düzenlemenin yönetmelik yoluyla yapılmasında fayda var."
TÜRKİYE'DE NASIL OLACAK?
Avrupa'daki 300 medya kuruluşuna 'telif hakkı' çerçevesinde ödeme yapmayı kabul eden teknoloji devinin yakında Türkiye ile de masaya oturması bekleniyor. Peki, Türkiye'deki süreç nasıl işleyecek? Avrupa'daki süreci kaleme alan Hürriyet gazetesi yazarı Sefer Levent, "Telif hakları gibi kapsamlı bir konuda çalışma yapılması sadece Google ile yapılacak anlaşmayı değil benzer durumdaki tüm platformlar veya yayınlar için de bağlayıcı olacak." ifadelerini kullandı.
Google, Avrupa'daki 300 medya kuruluşuna 'telif hakkı' çerçevesinde ödeme yapmayı kabul etti. Böylece Google'ın Almanya, Macaristan, Fransa ve Hollanda ile birlikte pek çok AB ülkesi için 'telif hakkı ödeme kararı' hayata geçmiş oldu.
Karar elbette basın kuruluşları ve biz gazeteciler için çok önemli. Ama aynı zamanda haberciliğin sürdürülebilirliği açısından okurlar için de büyük önem taşıyor.
Haberin dijitalleşmesinden önce yayıncılar, yatırımlarının karşılığını, gazete ve dergi gibi basılı materyallerin satışı ve reklam geliri üzerinden alıyordu. Dijitalleşmeyle birlikte yayıncılar hem içerik üzerindeki kontrollerinin önemli bölümünü kaybettiler hem de gelirlerinin.
GOOGLE HABERİ NASIL ALIYOR?
Avrupa'da yapılan araştırmalar, haber almak için okuyucuların yüzde 50'den fazlasının Google Haberler (Google News) gibi kaynaklardan sadece başlık ve özete bakmakla yetindiğini ortaya koyuyordu. (news.google.com'da tüm haberlerin özetleri yer alıyor)
Google, Yandex, Twitter, Facebook, YouTube vb. birçok platformda gazete ve internet haberlerinin özet kısmı herhangi bir telife konu olmadan paylaşılıyordu. Tüm bunlar Avrupa'daki medya kuruluşları ile çoğunluğu ABD merkezli teknoloji şirketleri arasında anlaşmazlığa yol açtı. Özellikle İspanya ve Fransa gibi ülkeler bu konuda çok katıydı. Sonuç olarak 2019 yılında Avrupa Birliği (AB), telif haklarıyla ilgili 2019/790 sayılı Dijital Tek Pazar (DSM) Yönergesini kabul ederek yürürlüğe koydu.
Avrupa Komisyonu'nun, geçtiğimiz haziran ayında yayınladığı basın açıklamasında, telif haklarına ilişkin yeni kurallarla hem ifade özgürlüğünün korunduğu hem de içerik oluşturucuların adil bir şekilde ücretlendirilebildiğini de belirtti.