Mide iç yüzündeki yüzeysel yaralanmayı gastrit, bu tahrişin midenin duvarının derinlerine doğru ilerleyip bir yara halini almasına ise ülser diyoruz.
SADECE MİDEDE Mİ OLUYOR?
Aslında mide ülserinden daha sık onikiparmak bağırsağının başlangıç kısmında rastlıyoruz ülserlere. Tıpta "duodenum" diyoruz onikiparmak bağırsağına ve buradaki ülserlerin en önemli nedeni de gene mide asidi. Onikiparmak bağırsağı gıdaların mideden sonra hemen geçtiği bölüm ve burada midedeki gibi güçlü koruyucu bir mukus tabakası da yok. Bu nedenle asit üretimi fazla olan kişilerde ülserler onikiparmak bağırsağında oluşuyor.
MUKUSUN AZALMASINDAKİ ETKEN NEDİR?
Son 20 yıldır çok iyi bildiğimiz en önemli faktör özel bir mikrop aslında. Adı; Helikobakter Pilori. Eskiden mide asidinin "mikroplar dahil" burada hiçbir canlının yaşamasına olanak tanımayacağı sanılırdı. Zaman içinde Helikobakter denilen akıllı bakteri keşif edilinceye dek! Bu bakteri bazı yüzey özellikleri sonucu mide asidinden kendini koruyarak, bizim için çok önemli "mukus"u üreten hücrelere yapışıp kendi hayatiyetini koruyor ve sinsi biçimde bu hücrelerin işlevini bozuyor. Dolayısı ile midesinde helikobakter taşıyan kişi yeterince mukus oluşturamaz hale geliyor ve bunun sonucunda da midenin kendi ürettiği asit tarafından yaralanması süreci, yani gastrit başlıyor. Helikobakter dışında mide iç yüzeyinde hasar oluşturan en önemli etkenlerden biri de stres. Stresle mide yaralanması arasındaki ilişkiyi anlatmak için ilginç bir deneysel örnek vermek isterim. Kobayları karanlık bir ortamda dört bacaklarından bağlarsak ve bu şekilde 1-2 gün bırakırsak tamamının mide kanamasından öldüğünü görüyoruz. Stresin mide asidi miktarını arttırarak ve bazen de mukus miktarını azaltarak yaralanmaya yol açtığı düşünülmekte. Birçoklarının stresli zamanlarda midelerine giren krampları ciddiye almamız gerekiyor bu yüzden... Gastrit ve ileri dönemde de ülser oluşumunda önemli faktörlerden bir diğeri de çok kolay ulaşabildiğimiz bazı ağrı kesiciler. Tıpta "non-steroid anti-inflamatuarlar" başlığı altında toplanan bu ilaçlara en güzel örnek aspirin. Aspirin ve benzeri ilaçlar hem mideyi tahriş ederek yani direkt etki ile yaralanma yapabiliyor hem de sistemik etkileri nedeni ile de mideye zarar verebiliyor. Bu çok önemli bir konu... Zira halkımızın yaygın bir biçimde kullandığı "midede erimeyen" ağrı kesici formları da kana karışarak yani sistemik etkiyle probleme yol açabiliyor.
ÜLSER&ASPİRİN İLİŞKİSİ
Bu intihar etmek gibi bir şey. Gerçekten ülser ağrısı çekmekte olan bir kişi iki tane masum aspirin alırsa ya kanar ya da ülserini delebilir. Bu tip bir mide ağrısı çeken bir kişiye net tanı için öncelikle endoskopi yapmak şart. Çünkü mide kanserinin de ilk oluşturduğu şikayet aynı mide ülseri ağrısı gibi olabilmekte. Ülser tanısı kesinleşince de bunun asit baskılayıcı ilaçlarla tedavisi çok kolay. Ağrı
kesicilerin hiçbir rolü yok ülser tedavisinde.
* * *
İNTİHAR MI?
* Aspirin ve stresi bir yana koyarsak gastrit ve ülser için artık bir enfeksiyon hastalığı benzetmesi yapabilir miyiz?
Doğrusu birçok eksper artık bu kanıda zaten. Gerek onikiparmak bağırsağı ve gerekse mide ülseri bulunan hastaların yüzde 85'inde hastalığın nedeni helikobakteri. Bu nedenle ülserin tedavisinde de bir devrim yaşadık ve asit düşürücü tedaviye ek olarak artık helikobakteri de giderici tedavi şemaları ülser tedavisinde altın standart oldu diyebilirim.
* Bu bakterinin mide kanseriyle ilişkisi var mı?
Çok önemli bir soru bu ve cevabı evet. Midesinde sürekli olarak helikobakter taşıyanlarda mide kanseri riski taşımayanlara göre 6 misli daha fazla. Ancak bizlerde bu mikrop karşısında hiç de çaresiz değiliz artık. Bir kere hem tanısı için ve hem de tedavisinde çok etkili yöntemlerimiz var.
* Nasıl bulaşıyor, korunma yolları neler?
İşin ilginç yanı bu bakterinin nasıl bulaştığını ve dolayısı ile korunma yollarını tam olarak bilmiyoruz.
Prof. Dr. Mehmet Ali YERDEL
