TAYYARE MEKTEBİ AÇILDI
Önce pist yeri arandı. Rüzgarı uygun, düz, ulaşımı kolay bir yer olarak o zamanki adıyla Ayastefanos uygun görüldü. Bugün Yeşilköy dediğimiz, uzun yıllar havalimanının da aynı adı taşıdığı semt, o tarihte orada oturmakta olan Halit Ziya Uşaklıgil'in isteği üzerine 1930'da bu adı almıştır. Ayastefanos Tayyare Pisti, iki hangar ve bir pistle açılmıştı, hemen akabinde aynı yerde bir Tayyare Mektebi açıldı ve pilot eğitimi için yurt dışına ilk öğrenciler gönderildi. Süreyya Bey dedik ama aslında önceden paşaydı. 1908'de yarbay yapılmıştı. O dönemde babasının şöhreti kendisinden fazlaydı. Çünkü babası Sultan II. Abdülhamid'in 17 yıl Seraskeri olan Rıza Paşa'ydı. Rıza Paşa'nın (1844-1920) görevi kadar serveti de dilden dile dolaşıyordu. Dedikodular üzerine Rıza Paşa, kendisini ve servetini aklayan, bugün de yeni baskısıyla "Abdülhamid'in Seraskeri Rıza Paşa'nın Anıları" adıyla yayınlanan bir kitap bile yayınlamıştı. Vaniköy'deki yalısı hâlâ kendisinin ismiyle anılıyor.
MİLLETVEKİLLİĞİ DE YAPTI
Oğlu Süreyya da (1844-1955) babası gibi asker olmuştu. Kurmay yüzbaşı olarak katıldığı orduda mirliva rütbesine kadar çıkmıştı. 1916'da istifa ederek ticarete atıldı. Cumhuriyet gelince, Cumhuriyet Halk Fırkası İstanbul Bölge başkanı ve sonra da 1927-1930 arası milletvekili oldu. Serbest Cumhuriyet Fırkası kapatılınca siyasetten koptu. Emiroğlu Rıza Paşa'nın 3 oğlu sırasıyla Süreyya, Şükrü Paşa ve Rıza Bey'dir. Kızı İffet Hanım çok erken ölmüştür. Annesi Adviye Hanım gibi Fransa'da vefat eden Şükrü Paşa'nın büyük kızı İffet Hanım, meşhur muhalif Dr. Rıza Nur'la, küçük kızı Hayat Hanım ise Raşit Saffet Atabinen'le evlenir. Rıza Nur'u tanıtmaya gerek yok. Raşit Saffet Atabinen için kısaca Turing'in başkanı, tarihçi ve 2 dönem milletvekili olmuştur diyelim.
ADALET FUTBOL TAKIMI
Süreyya İlmen ise Adalet Hanım'la evlenir. Futbolseverler ve yaşı tutanlar meşhur Adalet futbol takımını hatırlayacaktır. O takıma ismini veren işte Adalet İlmen'dir. Süreyya Bey'in sahip olduğu mensucat fabrikası 30'lı yıllarda dara düşmüş ve Celal Bayar tarafından kurtarılarak, devlet tarafından kurtarılan ilk firma olmuştur. İşte bu dara düşme döneminde eşine fabrikayı sattırmayan Adalet Hanım'ın tutumu sonradan fabrikanın ve Adalet Mensucatspor'un ismi olmuştur. Süreyya-Adalet İlmen'in 3 çocuğundan en küçüğü Melahat Hanım, ilk evliliğini, Atatürk'ün eşi Latife Hanım'ın kardeşi İsmail Uşaki'yle yapar. Küçük ağabeyi Hayri İlmen de yine Latife Hanım'ın kız kardeşi Vecihe Hanım'la evlenir. Yani iki İlmen kardeş, iki Uşaki kardeşle evlenir. Kadıköy'de Süreyya ismiyle başlayan sinema, plaj, sanatoryum vs. yerlerin tümü; bunların sahibi, kurucusu Süreyya (İlmen) Paşa'dan geliyor. Süreyya Bey ayrıca Anadolu yakasının ilk tramvay hattı olan Üsküdar Kadıköy ve Havalisi Halk Tramvayları'nı işleten şirketin de sahibidir. Yoğurtçu Parkı ve Moda Bahçesi de Süreyya Bey'in girişimleri sonucu ortaya çıkmıştır. Beyoğlu, İstiklal Caddesi'ndeki tarihi Halep Pasajı'nın yarısı da Süreyya Bey'in varislerine kalmıştır.
TAYFUN ER
