Bu sorunun yanıtı için ilk önce dünya buğday piyasalarına bakmak gerek. Bundan bir süre önce Rusya'nın buğday ihracatını kısmasını bahane eden küresel borsa simsarları, buğday fiyatlarını yukarı çekerek, yeni bir rant alanı açmıştı. Hâlbuki başta ABD olmak üzere dünyanın büyük buğday üretici ve tüketicilerine baktığımızda çok büyük bir sorun olmadığını görürüz. Dünya Tahıl Konseyi, 658 milyon tonluk buğday üretim tahminini Ağustos ayı için 644 milyon ton olarak revize etti. Şu an dünya buğday stoğu 841 milyon ton, toplam tüketim de 657 milyon ton civarında. Böylece ortada bir kıtlık durumu söz konusu değil; tam aksine küresel buğday fiyatlarının düşmeye başlaması en azından aynı kalması gerekir.
Türkiye'de buğday üretimi nasıl?
Türkiye bu yıla 2 milyon ton stokla girdi. Bu yıl rekolte çok iyi. Yaklaşık 19-20 milyon ton üretim bekleniyor. Stokla birlikte 22 tona yaklaşan bir mevcudumuz olacak. Türkiye'nin yıllık tüketimi 18 milyon ton civarında.
Böylece ithalata gerek yok; yani dışarıda fiyatlar yükselse bile iç fiyatlar sabit kalmalı. Kaldı ki; küresel buğday fiyatları düşmeye başlayacak. Şimdi tam burada Türkiye'de aynı ette olduğu gibi bir takım fırsatçıların ortaya çıktığını, stokçu tüccarın buğdayı beklettiğini gözlemliyoruz. Buna yılladır ekmek üzerinden vurgun yapan birtakım kuruluşlar da çanak tutuyor. Ramazan'da ekmek ve pide tüketiminin de artmasını fırsat bilen bu çevreler şimdi tıpkı küresel vurguncular gibi yeni oyunlar peşinde.
Tam burada TMO nasıl devreye giriyor; fiyatlar ne olur?
Şu an TMO'nun AB kotası kapsamında 330 bin ton gümrüksüz buğday ithali yetkisi var. TMO bu yetkiyi özel sektöre devredebilir. Ayrıca TMO bundan önce stoklarını satışa açabilir ki bunu yapıyor. Bu satış, fiyatları normal seviyelere getirir. Dolayısıyla halkın temel gıdası olan ekmek fiyatlarıyla oynamayı yıllardır alışkanlık haline getiren spekülatörlere aman verilmez. Ancak, TMO'nun ithalata gitmesi için bir süre küresel fiyatları beklemesi gerekebilir. Çünkü dünya buğday stokları ve talebi gösteriyor ki küresel fiyat oynaklığı bir süre sonra normale dönecek. İşte TMO fiyatların düşmeye başladığı bu anda mal alırsa içteki fiyat spekülasyonunu bitirir.
